100.000 jaar geleden, toen er nog mammoeten op aarde rondhobbelden, namen de temperaturen op het noordelijk halfrond zo’n duik dat massieve ijskappen grote gebieden besloegen.
En in slechts 10.000 jaar creëerden lokale berggletsjers enorme ijskappen die grote delen van Canada, Noord-Europa en Siberië bedekten.
Paleoklimatologen houden zich daarom bezig met twee vraagstukken: waar kwamen de ijskappen tijdens de laatste ijstijd vandaan? En hoe konden ze zo snel zo massief worden?
Een nieuwe studie biedt mogelijk uitkomst.
De gigantische mammoeten deden het goed in de laatste ijstijd.
Baan om de zon bepaalt ijstijden
IJstijden worden bepaald door de baan van de aarde om de zon. Die verandert soms van elliptisch naar helemaal rond. Er kunnen ook veranderingen ontstaan in de rotatieas van de aarde.
Deze variaties hebben invloed op de hoeveelheid zonnestraling die het aardoppervlak bereikt, en daarom variëren de temperaturen op aarde.
Die veranderingen worden glaciale cycli genoemd. De meest recente begon 116.000 jaar geleden en zorgde uiteindelijk voor enorme, massieve ijskappen die het noordelijk halfrond bedekten.
Die ijskappen deden er 10.000 jaar over om tot één grote te versmelten.
Scandinavië zou ijsvrij moeten zijn
Het is niet zo gek dat de gebieden die nu Canada en Siberië zijn, bedekt waren met ijs, maar het heeft experts een hoop kopzorgen opgeleverd om te verklaren waarom ook Noord-Europa bedekt was met enorme ijskappen.
Het warme water dat door de Noord-Atlantische stroom wordt aangevoerd, zou Noord-Europa grotendeels ijsvrij gehouden moeten hebben.
Op zoek naar het antwoord ontwikkelden de onderzoekers een complex analysemodel: Community Earth System Model. Dat model kan de klimaatomstandigheden tijdens het begin van de laatste ijstijd nabootsen.
De onderzoekers ontdekten dat de doorgang in de Canadese Arctische Archipel een cruciaal knooppunt vormde in de totstandkoming van het Noord-Atlantische klimaat. En dat was bepalend voor het al dan niet ontstaan van ijskappen in Noord-Europa.
Berggletsjers groeiden aan het begin van de laatste ijstijd enorm en vormden tezamen grote ijskappen die grote delen van Canada, Siberië en Noord-Europa bedekten.
IJskappen beheersen zeestromen
Die modellen lieten zien dat zo lang de doorgang in de Canadese Arctische Archipel open bleef, het noordelijk halfrond zodanig kon afkoelen dat er wel ijskappen konden ontstaan in Noord-Canada en Siberië, maar niet in Noord-Europa.
En andersom ontdekten de onderzoekers ook dat als de waterweg in de Canadese Arctische Archipel geblokkeerd was, het koude water uit de Noordelijke IJszee en noordelijke Stille Oceaan via doorgangen bij Groenland werd omgeleid.
De onderzoekers hebben hun nieuwe modellen kunnen ondersteunen met studies van mariene sedimenten uit de Noord-Atlantische Oceaan, die laten zien dat er in Noord-Canada duizenden jaren eerder dan in Europa al gletsjers waren.
De sedimenten lieten ook zien dat voordat de gletsjers in Scandinavië ontstonden, de diepzeecirculatie verzwakt was.
Het ontstaan van zeeijs in Noord-Canada is daarom een teken dat er in rap tempo een ijstijd kon ontstaan in Noord-Europa.
Deze nieuwe rekenmethode is zo baanbrekend dat andere ijstijden uit het verleden er ook mee onderzocht kunnen worden. Hiermee zullen toekomstige klimaatveranderingen ook nauwkeuriger kunnen worden voorspeld.