Het oudste roofdier ter wereld zag eruit als een lange zeeanemoon met een kroon van tentakels. Daarmee ving het zo’n 560 miljoen jaar geleden passerende prooien zoals fytoplankton op de zeebodem.
Het dier is Auroralumina attenboroughii gedoopt. Het eerste deel van de naam is Latijn voor ochtendlantaarn, wat verwijst naar het vroege leven van het dier op aarde en naar zijn uiterlijk als een brandende fakkel.
Het laatste deel van de naam is ter ere van de Engelse natuuronderzoeker Sir David Attenborough, die in de buurt van de vondst opgroeide.
Zo kan Auroralumina attenboroughii er 560 miljoen jaar geleden uitgezien hebben volgens de illustrator.
Auroralumina is gevonden in het Engelse Charnwood Forest, dat beroemd is om zijn vele fossielen.
Onderzoekers van de universiteit van Oxford en de British Geological Survey (BGS) stuitten op het fossiel bij een 15 jaar oude opgraving, en hun studie is zojuist gepubliceerd in het tijdschrift Nature Ecology and Evolution.
Oudste fossiel met levende verwanten
In 2007 reinigde een onderzoeksteam 100 vierkante meter rotsbodem in Charnwood Forest met tandenborstels en drukspuiten.
Daarna maakten ze een rubberen afgietsel van het vierkant, waarbij ze zeker 1000 fossielen vonden – waaronder het pas ontdekte roofdier.
De massa fossielen, waaronder Auroralumina, werd zichtbaar tijdens een grote schoonmaak van een rotsachtig oppervlak in 2007. Hier werken geologen aan de rotswand in Charnwood Forest.
Aan de hand van de afgietsels maakten de wetenschappers een gedetailleerde tekening van Auroralumina.
Daarna scanden ze die om de fysieke kenmerken van het fossiel te meten en het dier in de evolutieboom te plaatsen.
Auroralumani valt in de familie neteldieren – meer precies in de subgroep medusozoa. Het is dus een vroege verwant van moderne kwallen, zeeanemonen en koralen.
Dit maakt Auroralumani tot het oudste dier tot nu toe met huidige directe nakomelingen.
Wat wetenschappers ook boeit is dat de 20 centimeter lange Auroralumani een hard exoskelet heeft – net als moderne koralen.
De evolutietheorie wankelt
Om de Auroralumani te dateren, analyseerden de onderzoekers het mineraal zirkoon, dat in de omringende gesteenten gevonden werd. Zirkoon is een klein radioactief mineraal dat als een soort geologische klok fungeert.
Het bepaalt hoeveel uranium en lood er aanwezig is, en daaruit kunnen geologen afleiden hoe oud een gesteente is – in dit geval 560 miljoen jaar.
Auroralumani leefde dus in het ediacarium, een geologische periode.
Afdruk van Auroralumina attenboroughii van fossiel gevonden in rotsen in Charnwood Forest. Het dier is waarschijnlijk gesmoord door wegglijdende sedimenten op de onderzeese flank van een vulkaan. Links de zuivere afdruk. Rechts een tekening van Auroralumina.
Het ediacarium duurde van 635 tot 538,8 miljoen jaar geleden, vlak voor het cambrium, toen het meercellige leven op aarde explodeerde en veel van de nu bekende dieren ontstonden.
Daarom kijken de onderzoekers er ook van op dat een complex dier als Auroralumani met zijn skelet en tentakels helemaal terug te voeren is tot het ediacarium.
Volgens de bestaande inzichten bestonden er in dat tijdperk alleen zeer primitieve levensvormen, die vooral op planten leken en uit zacht weefsel bestonden.
Auroralumani staat dan ook op gespannen voet met de huidige theorieën over het ontstaan van moderne diergroepen.
‘Algemeen wordt aangenomen dat moderne diergroepen als kwallen 540 miljoen jaar geleden ontstonden in de cambrische explosie, maar dit roofdier is 20 miljoen jaar ouder. Het is het vroegst bekende wezen met een skelet,’ zegt een van de paleontologen achter het onderzoek, professor Phil Wilby van BGS op de website van het instituut.