Saccorhytus lijkt op een verfrommeld zakje met een grote mond en stekels. Het minuscule wezentje leefde een half miljard jaar geleden in zeeën en oceanen van plankton. En ja, het dier had geen anus.
Sinds de publicatie van het wezen in 2017 dachten paleontologen dat Saccorhytus de eerste voorouder van de mens was.
Een internationaal onderzoeksteam uit China, Groot-Brittannië en de VS bewijst hun ongelijk in het tijdschrift Nature.
Uit de analyse van een aantal oude fossielen van Saccorhytus blijkt dat het schepsel tot een heel andere dierenfamilie behoort.
Nieuwe fossielen herschrijven de stamboom
Het eerste gevonden fossiel van Saccorhytus was in niet al te beste conditie, waardoor onderzoekers een stel gaatjes rondom de mond verkeerd ïnterpreteerden als poriën van kieuwen.
Zulke gaatjes zijn primitieve kenmerken van de diergroep Deuterostomia. De vroegste voorouders van de mens stammen hiervan af.
Honderden nieuwe, goed bewaard gebleven Saccorhytusfossielen van 535 miljoen jaar oud vertellen ons iets anders. Ze zijn gevonden in de Chinese prefecturen Zhangjiakou en Shizhonggou in de zuidelijke provincie Shaanxi.
Uit een uitgebreide analyse van deze fossielen konden de onderzoekers duidelijk opmaken dat de gaatjes wortels waren van stekels die voor de fossilisatie al waren afgebroken.
Zo ziet een Saccorhytusfossiel eruit na een sterke scan onder een elektronenmicroscoop. De gaatjes rondom de mond hebben verwarring gecreëerd in de stamboomplacering van Saccorhytus.
‘Sommige fossielen zijn zo perfect bewaard geleven dat ze bijna levend lijken,’ vertelt hoogleraar paleobiologie Yunhuan Liu van de universiteit van Chang’an in China in een persbericht.
De onderzoekers maakten honderden röntgenfoto’s van verschillende aanzichten van de fossielen.
‘Fossielen kunnen moeilijk leesbaar zijn, en Saccorhytus is geen uitzondering. We hebben een synchrotron (een soort deeltjesversneller, red.) nodig als basis voor de fossielanalyse,’ legt onderzoeker Emily Carlisle van de universiteit van Bristol uit.
De synchrotron maakt heel intense röntgenstralen die gebruikt worden voor gedetailleerde foto’s.
Röntgenscans van Saccorhytus onder de elektronenmicroscoop, verschillende aanzichten. Alle gaatjes, behalve de mond, waren wortels van lange stekels.
Op basis hiervan konden de onderzoekers met een supercomputer een gedetailleerd digitaal 3D-model van de fossielen reconstrueren, waardoor kleine kenmerken van de inwendige en uitwendige structuur zichtbaar werden.
De 3D-modellen lieten zien dat de poriën bij de mond werden afgesloten door een andere lichaamslaag die door de gaten ging en harde stekels creëerde.
De onderzoekers denken dat de stekels Saccorhytus hielpen prooien te vangen en vast te houden tijdens het eten.
Met behulp van een supercomputer konden onderzoekers Saccorhytus reconstrueren in 3D. Uit de modellen bleek dat de gaten die we hadden aangezien voor kieuwen, wortels van stekels zijn. Hier zie je vier dierenstambomen. Saccorhytus is inmiddels verplaatst van de Deuterostomia naar de Ecdysozoa.
Nieuwe stamboom – nieuwe mysteries
Maar als Saccorhytus niet de oudste bekende voorouder van de mens is, in welke stamboom past hij dan?
De onderzoekers denken dat het wezen bij de superstam van de Ecdysozoa hoort, samen met insecten, krabben en beerdiertjes.
Deze verhuizing creëert weer een nieuw vraagstuk: waarom heeft hij geen anus? Andere weekdieren hebben een darm van de mond naar de anus.
Het lijkt erop dat Saccorhytus een evolutionaire stap terug heeft gedaan, en het aantal lichaamsopeningen heeft beperkt tot één, voor de voeding – en ontlasting.
Daanaast dachten we eigenlijk dat leden van de Ecdysozoa meestal afstammen van een lang, wormachtig wezen, maar dat moet worden herzien door het ovale lichaam van Saccorhytus.