BLOG: Exclusief nieuws over prehistorische reuzen

27 oktober 2020, 14.00

De meest angstaanjagende roofdieren aller tijden, de tyrannosauriërs, werden niet geboren als tonnen zware moordmachines. Maar hoewel paleontologen al tientallen jaren naarstig zoeken naar babytyrannosauriërs, is er nooit een gevonden. Tot nu.

De tyrannosauriërs, waaronder T. rex en een aantal andere soorten, zijn bekend van talloze skeletten van volwassen dieren of jongen van tenminste een paar jaar oud. Over het vroegste stadium van de soort is echter bar weinig bekend.

Maar daar brengen twee nieuwe vondsten nu verandering in.

De vondsten zijn ruim 70 miljoen jaar oud en zijn van nauwe verwanten van T. rex. Ze bestaan uit een voetbotje uit Alberta in Canada en een onderkaak uit Montana in de VS.

En hoewel de vondsten bij lange na geen complete skeletten vormen, kunnen ze veel informatie opleveren.

Paleontoloog Gregory Funston en zijn collega’s kwamen er bijvoorbeeld achter dat de onderkaak een soort melktanden had, die bij huidige reptielen verdwijnen voordat het ei uitkomt. De onderzoekers denken dan ook dat het dier nog in het ei zat en ongeveer halverwege zijn embryonale ontwikkeling was.

Toch was het al ruim 70 centimeter lang en moet het ei dus zeer groot zijn geweest, misschien wel 45 centimeter lang.

Het belangrijkste is dat de onderzoekers nu weten waar en in welke aardlagen ze moeten zoeken naar meer resten van tyrannosaurusembryo’s en -eieren.

De ontdekking wordt binnenkort gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Canadian Journal of Earth Sciences.

Bronnen:
Gregory F. Funston, Mark J. Powers, Stephanie A. Whitebone, Stephen Brusatte, John Scannella, John R. Horner, Philip J. Currie
School of GeoSciences, University of Edinburgh, Edinburgh, Scotland, U.K.
Department of Biological Sciences, University of Alberta, Edmonton, Alberta, Canada
University of Calgary, Calgary, Alberta, Canada
Museum of the Rockies, Bozeman, Montana, U.S.A., 5 Chapman University, Orange, California, U.S.A.

21 oktober 2020, 15.00

De laatste Neanderthalers verdwenen een kleine 40.000 jaar geleden, en onderzoekers vragen zich nog steeds af wat hun de das heeft omgedaan.

Volgens veel deskundigen was een reeks koude en droge perioden in Europa tussen de 44.000 en 40.000 jaar geleden de hoofdoorzaak van de ondergang van de Neanderthalers.

Maar uit een nieuw onderzoek van de paleontoloog Mihailo Jovanović en zijn collega’s blijkt dat het klimaat niet de enige boosdoener was.

Jovanović richtte zich op Servië, een van de plaatsen waar de Neanderthalers het het langst volhielden, en keek niet naar de Neanderthalers zelf, maar naar de knaagdieren die 60.000 tot 20.000 jaar geleden in het gebied voorkwamen.

Omdat elke knaagdiersoort specifiek is voor een gebied met een bepaalde temperatuur en hoeveelheid neerslag, geeft de samenstelling van de soorten een nauwkeurig beeld van het klimaat.

Uit de resultaten blijkt dat het klimaat in Servië, anders dan in Centraal-Europa, gedurende de hele periode mild, vochtig en stabiel was.

Streken als het huidige Servië vormden dus een warm toevluchtsoord voor de laatste Neanderthalers. Daarom hielden ze het er langer uit dan in de rest van Europa.

De ontdekking van Jovanović laat zien dat klimaatveranderingen de laatste Neanderthalers niet fataal werden. En een nieuwe verdachte dient zich meteen aan: onze eigen soort, Homo sapiens.

Onze voorouders trokken zo’n 45.000 jaar geleden de Balkan binnen en kunnen de Neanderthalers langzaam maar zeker hebben verdrongen.

Bron:
Mihailo P. Jovanović, Katarina Bogićević, Jordi Agusti, Hugues-Alexandre Blain
Universitat Rovira i Virgili, Tarragona, Spain, Tarragona, Spain
Paleontology, University of Belgrade, Faculty of Mining and Geology, Belgrade, Serbia

26 oktober 2020, 08.15

Een sabeltandtijger met 18 centimeter grote hoektanden, een beer die meer dan een ton woog en een angstaanjagende leeuw. Drie schrikwekkende roofdieren regeerden Noord-Amerika tot ongeveer 14.000 jaar geleden.

Maar toen verdwenen ze alledrie op hetzelfde moment. En een hele reeks andere grote dieren in de omgeving volgden niet lang daarna.

Het uitsterven van de Noord-Amerikaanse roofdieren wordt al decennia onderzocht. Maar een uitgebreide studie van de paleontoloog Leonard Finkelman en zijn collega’s laat nu gedetailleerd zien wat er met de dieren gebeurd is.

Finkelman heeft met behulp van de koolstof 14-methode 151 skeletten van acht verschillende prehistorische soorten kunnen dateren die in het westen van de VS leefden, en daarna heeft hij uitgerekend wanneer elke soort precies is uitgestorven.

De resultaten werden naast wetenschappelijke kennis over de ontwikkelingen in het klimaat, het plantenleven en menselijke aanwezigheid in de omgeving gelegd.

Het onderzoek onthult een beangstigend scenario. De eerste mensen doken ongeveer 15.000 jaar geleden in de omgeving op, en kort daarna verdwenen de grote roofdieren. Finkelman acht de kans groot dat de mensen zo veel van hun prooidieren hebben gedood dat de roofdieren verhongerden.

Nadat de mensen zich verder verspreidden, verdwenen de mammoeten uit de omgeving. Zonder die grote grazende dieren begonnen de steppen vol te groeien met eikenbomen.

Andere grote dieren, zoals gigantische luiaards, waren gewend aan het leven op de steppe en verdwenen daarom toen de eikenbossen zich uitbreidden.

Alle soorten uit het onderzoek zijn al circa 8000 jaar verdwenen.

Bron:
Leonard Finkelman, Edward Davis, Bronwyn Boyd, Ashley Hart, Colleen Johnson
Philosophy, Linfield College, McMinnville, Oregon, U.S.A.
Earth Sciences, University of Oregon, Eugene, Oregon, U.S.A.

23 oktober 2020, 08.00

Hij woog 8,5 ton en overleefde in zijn 28 jaar lange leven menig gewelddadig gevecht met zijn enorme prooien en soortgenoten. Maar de indrukwekkende T. rex, die de bijnaam Sue heeft gekregen, ging uiteindelijk ten onder aan een vijand die slechts tien micrometer groot was.

Het skelet van Sue, het meest complete T. rex-skelet ter wereld, zit vol met wonden die weer geheeld waren. Maar met één plek kwam het nooit meer helemaal goed.

In 2009 onthulden onderzoekers dat een reeks gaatjes in Sues onderkaak gemaakt was door een parasiet die doet denken aan het huidige trichomonas.

De parasiet kan bij mensen de geslachtsziekte trichomoniasis veroorzaken, die zorgt voor een branderig gevoel in de vagina of plasbuis. Maar bij de nu levende nakomelingen van het geslacht van de T. rex, de vogels, slaat de parasiet meestal in de mond toe.

Bij vogels veroorzaakt trichomonas grote bulten die uiteindelijk voor blokkering van de luchtpijp of slokdarm kunnen zorgen, waarna het dier sterft.

In een nieuw onderzoek toont paleontoloog Kirstin Brink aan dat de parasiet zich ook in Sues bovenkaak gevestigd had, en daarmee geeft ze onderbouwing aan de theorie dat de ziekte de doodsoorzaak is geweest.

Die conclusie trekt ze op basis van drie misvormde tanden in de bovenkaak. Twee van die tanden zijn met elkaar versmolten en de derde heeft in het midden een bocht van 45 graden.

Brink denkt dat de tanden vervormd zijn door de parasiet die het tandvlees heeft aangetast en de groei van de tanden heeft bemoeilijkt.

De tanden kwamen uit een eerder groeistadium, en waren daarom verstopt onder het tandvlees toen het dier stierf. Het dier is kort na de aantasting van de bovenkaak gestorven, en de infectie is hoogstwaarschijnlijk de doodsoorzaak geweest.

Bron:
Kirstin Brink
University of Manitoba, Winnipeg, Manitoba, Canada

22 oktober 2020, 10.00

2500 miljard ton planetoïden of twee miljoen kubieke kilometer lava? De dinosauriërs kregen aan het eind van het krijt, ongeveer 66 miljoen jaar geleden, te maken met twee catastrofen: vulkaanuitbarstingen en een meteorenregen. Een van de twee was de hoofdoorzaak voor het uitsterven van de dino’s. Maar welke?

Onderzoekers hebben het al decennia over deze vraag, en nu laat een nieuwe studie een verrassende uitkomst zien: de vulkaanuitbarstingen hebben de dino’s niet uitgeroeid. Integendeel, ze hebben het gruwelijke lot van de dino’s bijna weten te voorkomen.

De paleontoloog Alfio Chiarenza en zijn collega’s hebben alle wetenschappelijke kennis over de vulkanen, de meteorenregen en de atmosfeer in het krijt in een programma gestopt dat ook wordt gebruikt om het weer te voorspellen.

Zo kon het programma berekenen welk effect de twee catastrofen op het klimaat hadden.

In een realistische simulatie van het klimaat waarin de meteorenregen en de vulkaanuitbarstingen plaatsvonden, daalde de temperatuur op aarde in 20 jaar met circa 30 graden.

Maar toen de onderzoekers speelden met een hypothetisch scenario zonder vulkanen, daalde de temperatuur nog eens 2 à 5 graden, en dat duurde wel 30 jaar.

De verklaring daarvoor is dat er door de meteorenregen stof en zwavelgassen vrijkwamen die zonnestralen blokkeerden, terwijl de vulkanen koolstofdioxide uitstootten die de warmte vasthield.

Als de vulkanen er niet waren geweest, zouden de gevolgen van de meteorenregen nog groter zijn geweest, en hadden nog meer dieren – inclusief onze eigen voorouders – uitgestorven kunnen zijn.

Bron:
Alfio A. Chiarenza
Paleontology, Perot Museum of Nature and Science, Dallas, Texas, U.S.A.

21 oktober 2020, 10.00

Tyrannosaurus rex was met zijn maximaal 9 ton het meest massieve roofdier dat ooit op aarde heeft geleefd.

Maar je werd niet zomaar koning der dinosaurussen. Volgens een lopend onderzoek van de paleontoloog Andrew Heckert en zijn collega’s kregen grote vleeseters als T. rex vaker te maken met ernstig letsel dan andere dino’s.

Wetenschappers hebben sporen van letsel of ziekte aangetoond bij 244 dinosaurusskeletten, en volgens Heckert ging het bij 80 procent daarvan om grote dieren van meer dan een ton. De roofdinosaurussen of theropoden waren met ruim 33 procent van het letsel de zwaarst getroffen groep.

Heckert is nog niet klaar met zijn onderzoek, maar kan nu al zeggen dat de cijfers een interessant beeld schetsen.

Al die verwondingen duiden er vermoedelijk op dat roofdino’s vaak felle gevechten leverden met prooien of concurrerende soortgenoten.

De grootste roofdieren hadden het zwaarste letsel, mogelijk omdat ze langer leefden of omdat hun tegenstanders even groot en sterk waren als zijzelf.

Over het algemeen hadden dieren als T. rex het zwaar, maar ze konden wel tegen een stootje. Uit vondsten blijkt dat een T. rex lang kon doorleven met gescheurde spieren, gebroken ribben en ernstige infecties.

Bronnen:
Andrew B. Heckert, Matthew T. Carrano, Zachary Ore, Logan S. Howell, Katie Schneider
Geological & Environmental Sciences, Appalachian State University, Boone, North Carolina, VS,
Paleobiology, National Museum of Natural History, Washington, District of Columbia, VS.

19 oktober 2020, 14.00

Stel je een olifant van 16 ton voor die een berg op klautert. Een nieuwe vondst toont aan dat zo’n dier 4,7 miljoen jaar geleden in Noord-Amerika rondliep. Het ging om een mastodont: een verwant van de huidige olifanten, maar dan 3 of 4 keer zo zwaar.

De Amerikaanse paleontoloog Brenna Hart doet op dit moment onderzoek naar de vondst, en ze heeft al ontdekt dat de voorpoten van de mastodont sterk afwijken van die van olifanten.

Olifanten lopen op hun tenen, en normaal staan de botten in hun voet vrijwel verticaal en vormen ze een halve boog. Maar bij de mastodont zijn de tenen van de voorpoten meer gespreid, en de binnenste teen, die correspondeert met onze duim, is lang en maakt een hoek van 45 graden ten opzichte van de andere.

De paleontoloog zegt dat de merkwaardige poten een aanpassing zijn aan het bergachtige terrein.

Ze analyseerde een 3D-model van de botten op de computer en kwam erachter dat de poot ideaal was om het enorme gewicht op een oneffen oppervlak te dragen. Met zijn beweeglijke ‘duim’ hield het dier zich mogelijk vast aan de rotsen.

Hart wil de mastodont nu nader onderzoeken om te ontdekken hoe hij precies liep.

Bron:
Brenna Hart
Anatomy and Cell Biology, Oklahoma State University, Tulsa, Oklahoma, VS

17 oktober 2020, 14.00

Het waren lange slungels met dunne ledematen en een mager gezicht. Tieners van de soort Tyrannosaurus rex zagen er misschien niet zo angstaanjagend uit als hun ouders, maar ze maakten andere roofdieren het leven zuur.

Uit een nieuw onderzoek van de Amerikaanse paleontoloog Thomas Holtz blijkt dat jonge tyrannosaurussen het 67 miljoen jaar geleden in Noord-Amerika bijna onmogelijk maakten voor andere roofdino’s om te overleven.

85 miljoen jaar eerder, in de jura, werd het continent bevolkt door zeker negen soorten roofdino’s in alle soorten en maten – van diertjes van 10 kilo tot reuzen van 5 ton. Maar in de tijd van T. rex waren er nog maar vier vleesetende soorten, inclusief T. rex zelf

En de drie overige waren onderdeurtjes. Twee van de soorten wogen nog geen 50 kilo, terwijl de derde, Dakotaraptor, rond de 300 kilo woog. T. rex zelf was 7 tot 9 ton schoon aan de haak.

Volgens Thomas Holtz waren er 67 miljoen jaar geleden zo weinig roofdino’s doordat de jonge tyrannosaurussen de plaats van de middelgrote soorten in het ecosysteem innamen.

De tieners, die 600 tot 5000 kilo wogen, aten dus het voedsel dat normaliter een hele reeks soorten in stand gehouden zou hebben.

Bron:
Thomas R. Holtz
Dept. of Geology, University of Maryland, College Park, Maryland, U.S.A.

15 oktober 2020, 14.00

Hij had pijn in zijn 4,5 meter lange keel. En misschien niesde hij, was hij moe en had hij diarree.

Onlangs is ontdekt dat een jonge Diplodocus, een langnekdinosaurus, 150 miljoen jaar geleden in Noord-Amerika met een hevige luchtweginfectie kampte.

Een team onderzoekers onder leiding van paleontoloog Cary Woodruff vond onregelmatigheden in drie van de nekwervels van de dinosaurus. Toen het dier leefde, zaten die wervels vol luchtblaasjes die verbonden waren met de luchtwegen, en volgens de onderzoekers kon een infectie zich van de luchtwegen naar de botten verspreiden.

De infectie deed wellicht denken aan de ziekte aspergillose. De nakomelingen van de dinosauriërs, de vogels, hebben daar vaak last van, maar de ziekte komt ook bij mensen voor. De oorzaak is het inademen van de schimmel Aspergillus, en bij vogels doen de symptomen denken aan die van griep of longontsteking bij ons.

Bij mensen kan aspergillose leiden tot een onregelmatige botgroei in de rugwervels, net als bij de dinosaurus.

Volgens de onderzoekers is de kans groot dat de infectie het circa 18 meter lange dier fataal is geworden. Zonder behandeling is de sterfte bij vogels 100 procent.

Bronnen:
Cary Woodruff, Ewan Wolff, Mathew Wedel, Lawrence Witmer
Royal Ontario Museum/Great Plains Dinosaur Museum, Toronto, Ontario, Canada
Montana State University, Bozeman, Montana, U.S.A.
Western University of Health Sciences, Pomona, California, U.S.A.
Ohio University, Athens, Ohio, U.S.A.

14 oktober 2020, 14.00

Tot wel 2 miljoen kubieke kilometer. India werd aan het eind van het krijt, iets meer dan 66 miljoen jaar geleden, bedolven onder een onbevattelijke hoeveelheid lava.

Eerder werd het uitsterven van dinosauriërs hoofdzakelijk toegeschreven aan vulkaanuitbarstingen – die ook ongeveer toen plaatsvonden – maar inmiddels hebben onderzoekers ontdekt dat de vulkanen slechts een kleine rol speelden in de massa-extinctie.

De enorme hoeveelheid lava en vulkanische gassen had echter rampzalige gevolgen voor de lokale fauna in India, wijst nieuw onderzoek van geoloog Anup Dhobale en zijn collega’s uit.

Door fossielen van vóór, tijdens en na de vulkaanuitbarstingen te analyseren, hebben onderzoekers ontdekt dat de roofdinosauriërs in de omgeving snel waren uitgestorven. De planteneters overleefden het in eerste instantie nog wel, maar bezweken later toch – minstens 350.000 jaar voordat dinosauriërs van de rest van de aardbol verdwenen.

De oorzaak voor het uitsterven van de Indiase dinosauriërs was vermoedelijk deels de enorme hoeveelheid lava die enorme gebieden verwoestte, en deels vulkanische gassen die zure regen en lokale klimaatverandering veroorzaakten.

Ook slangen en schildpadden werden zwaar getroffen, maar zij overleefden de catastrofe wel. Krokodillen en hagedissen profiteerden daarentegen juist van de omstandigheden en werden talrijker, misschien omdat zij goed gedijden bij het warme, vochtige klimaat, veroorzaakt door de koolstofdioxide uit de vulkanen.

Bron:
Anup G. Dhobale, Dhananjay M. Mohabey, Bandana T. Samant, Deepesh Kumar
Department of Geology, RTM Nagpur University, Nagpur, Maharashtra, India

13 oktober 2020

Hij kon 18 meter lang worden en woog bijna 60 ton. De reuzenhaai megalodon leefde van 23 tot 3,6 miljoen jaar geleden en was een van de angstaanjagendste roofdieren ooit.

Maar één diergroep streed met hem om de hoogste plek in de voedselketen: potvissen.

In de tijd van de megalodon bestonden er diverse soorten potvissen, en hoewel de huidige exemplaren zich voeden met inktvissen, joegen de prehistorische soorten op grotere prooien.

De prehistorische potvis Livyatan melvillei was met zijn 17,5 meter lengte even groot als de megalodon.

Tot dusver waren er geen aanwijzingen dat de megalodon ooit direct in botsing was gekomen met zijn aartsvijand. Zo bleek in 2017 uit een onderzoek dat de grootste haai ooit relatief kleine prooien at.

Maar een nieuwe vondst levert een duidelijk bewijs dat de enorme roofdieren in contact kwamen met elkaar. De vondst bestaat uit één fossiele potvistand met drie diepe groeven.

De groeven zijn gemaakt door grote, puntige tanden, en de dader is niemand minder dan de megalodon. Dat is de conclusie van paleontoloog Stephen Godfrey en zijn collega’s, die de tand onderzochten.

Of de megalodon de potvis zelf doodde of alleen het kadaver opat, is onzeker. Maar het is niet onwaarschijnlijk dat de bijtsporen het resultaat zijn van een frontale aanval. De huidige witte haai valt zijn prooi vaak van voren aan, en meerdere vondsten duiden erop dat de megalodon dit ook deed.

Bron:
Stephen J. Godfrey, John Nance, Norm Riker
Paleontology, Calvert Marine Musuem, Solomons, Maryland, VS.