Pythagoras stal zijn beroemde formule
De stelling van Pythagoras is veel meer dan alleen letters en cijfers. Achter de formule schuilt een mysterieuze sekteleider die stal en moordde in naam van de wiskunde.
Pythagoras was in het oude Griekenland een gevierd sekteleider met een kort lontje.
Hoewel Pythagoras een van de bekendste namen uit het oude Griekenland is, zijn slechts enkele feiten over hem zeker: hij leefde in de 6e v.Chr., leidde een cijfersekte en kwam met een formule, (a2 + b2 = c2), waarmee de lengte van de zijden van een rechthoekige driehoek uit te rekenen valt – ook al heeft hij die formule waarschijnlijk niet zelf bedacht.
Niets van wat Pythagoras opschreef, is bewaard gebleven, dus we kennen hem alleen uit de verslagen van anderen, en die schetsen een raadselachtig beeld.
Wat vrij zeker is, is dat hij geboren werd op het Griekse eiland Samos. Van daaruit reisde hij de wereld rond, en hij zou hebben gestudeerd in Egypte, Mesopotamië (nu Irak) en de Levant.
Rond 550 v.Chr. vestigde hij zich in Kroton in Zuid-Italië, waar hij de leider werd van een sekte – en de discipelen beschouwden hem als een halfgod.
Bonen zijn in de ban
Pythagoras’ volgelingen beloofden te zwijgen om deel van zijn cultus uit te mogen maken. Bronnen vermelden dat ze vijf jaar niets mochten zeggen, en al helemaal niet over de regels en rituelen van de sekte. Blijkbaar slaagden ze er niet in om hun mond te houden, want 200 jaar later doet Aristoteles een boekje open over de losbandige leefregels.
De Pythagoreeërs, zoals de leden van de sekte worden genoemd, vereerden de logica van wiskunde, waren veganisten en geloofden in reïncarnatie: dat ziel en lichaam gescheiden zijn, en dat de ziel na de dood kan overgaan in een ander lichaam – in de gedaante van een mens of een dier. Pythagoras nam het idee van wedergeboorte mogelijk mee uit Egypte, waar het wijdverbreid was.
De sekte schreef ook voor in welke volgorde je je schoenen moet aandoen, dat je niet langs de hoofdwegen mocht reizen en dat je nóóit bonen zou eten.
Deze laatste regel is best moeilijk te verklaren, maar dat geldt evenzeer voor de ongelofelijke talenten die worden toegeschreven aan Pythagoras.
Aristoteles meldt in de 4e eeuw v.Chr. dat Pythagoras ooit werd gesignaleerd in twee steden tegelijk, en dat hij tijdens de Olympische Spelen opstond en liet zien dat een van zijn dijen goudkleurig was – een teken van goddelijkheid.
Misschien was Pythagoras niet alleen een halfgod, maar ook een moordenaar. De Pythagoreeër Hippasos ontdekte dat de wortel van het getal 2 een irrationeel getal is, dus geen geheel getal en ook geen breuk met gehele getallen.
Toen Hippasos dit aan Pythagoras vertelde, was de sekteleider zo woedend dat hij de man in zee gooide en hem liet verdrinken. Pythagoras kon de wanorde van irrationele getallen niet aan.
Formulefraude blijkt uit kleitablet
We weten niet precies wat er waar is van de verhalen over Pythagoras. Maar waarschijnlijk klopt het dat hij zijn beroemde formule niet zelf bedacht heeft.
Een kleitablet uit Babylon in Mesopotamië wijst uit dat de Babyloniërs al bijna 4000 jaar geleden – 1000 jaar vóór Pythagoras – de ‘stelling van Pythagoras’ kenden.
Of de Griek zich de Babylonische leer heeft toegeëigend of dat het nageslacht hem die eer heeft gegeven, is de vraag. Maar zijn naam wordt hoe dan ook in verband gebracht met driehoeken.