JANUARI
Fossiel herrijst als robot
Orobates pabsti klinkt als een lekker Italiaans voorgerecht, maar het is de naam van een amnioot, een gewerveld dier dat op een soort uit de kluiten gewassen salamander leek en 285 miljoen jaar geleden leefde.
Dankzij een ongelooflijk goed bewaard fossiel van Orobates pabsti konden wetenschappers op 16 januari een robot presenteren die op precies dezelfde manier loopt als zijn biologische voorouder.
En toen ze deze prehistorische cyborg onder stroom zetten en hem zagen bewegen, moesten ze alles wat ze over de evolutie dachten te weten nog eens goed bekijken.
Zo herschreef een prehistorisch dier de geschiedenis van het leven.
FEBRUARI
Raketvliegtuig tikt de ruimte aan
Tijdens een testvlucht op 22 februari bereikte het raketvliegtuig VVS Unity van Virgin Galactic een hoogte van 89,8 kilometer boven de Mojavewoestijn in Californië.
Het spectaculaire was niet alleen dat het raketvliegtuig zo hoog kwam, maar ook dat het opsteeg met drie keer de geluidssnelheid. Bovendien had de VVS Unity een bijzondere passagier aan boord.
De gast was Beth Moses, hoofd astronautentraining bij Virgin Galactic. Zij moest onder meer beoordelen of de cabine van het raketvliegtuig geschikt was voor astronauten.
Het ruimtevaartbedrijf wil namelijk al in 2020 particuliere ruimtefanaten een vlucht door de ruimte aanbieden voor een zacht prijsje van bijna 250.000 euro. Er zijn al 600 tickets verkocht.
Hier kun je meer lezen over het ruimteavontuur van Virgin Galactic en de concurrentie die het bedrijf op de hielen zit.
MAART
Mars raakte rivieren en zeeën kwijt
De rode, stoffige planeet Mars was 3,8 miljard jaar geleden een blauwe oase met kolkende rivieren en woeste zeeën.
En op 27 maart stelde een wetenschapsteam vast dat al dat water veel langer op Mars voorkwam dan tot nu toe gedacht.
Volgens de onderzoekers was Mars tot ‘slechts’ 1 miljard jaar geleden bedekt met water. Dat staat op gespannen voet met tal van theorieën over de rode planeet, en de wetenschappers vragen zich af waar het water gebleven is.
Een team van Duitse en Russische astronomen heeft daar wel een idee over. Zij lieten computersimulaties los op het water van Mars.
Het antwoord werd gevonden op 15 kilometer boven het Marsoppervlak.
APRIL
Kinderen krijgen malariavaccin in Afrika
Elk jaar wordt de malariaparasiet bijna een half miljoen mensen fataal, vooral in de armste streken van de wereld, zoals Afrika.
Al tientallen jaren proberen wetenschappers de ziekte de baas te worden, en op 23 april bereikten ze een doorbraak: als eerste land ter wereld nam Malawi in Zuidoost-Afrika een malariavaccin in gebruik.
Een paar maanden later werd het vaccin ook in Ghana en Kenia uitgerold. Volgens de WHO zullen 750.000 kinderen gedurende drie jaar een levensreddende injectie met het malariavaccin krijgen.
Lees hier alles over het RTS,S-vaccin. Wij leggen uit hoe het gemaakt is om de lever van kinderen te beschermen.
MEI
Panda gaat er met de aandacht vandoor
De Chinese panda’s in Ouwehands Dierenpark zijn er ook dit jaar niet in geslaagd een nakomeling te produceren.
Maar in het land van herkomst van de panda schreef een ver familielid op 25 mei geschiedenis: een witte albinopanda met vuurrode ogen liep in een fotoval. En wetenschappers wisten niet wat ze zagen.
De albinopanda, een van de 1900 panda’s die nog in het wild leven, is namelijk de eerste die ooit is waargenomen.
De schattige bamboe-eter staat al lange tijd symbool voor het noodlijdende dierenrijk.
Het klinkt ons dan ook erg raar in de oren als het VN-klimaatpanel zegt: de panda moet dood.
JUNI
De narluga bestaat
30 jaar lang lag er een raadselachtige schedel in het natuurhistorisch museum van de Deense hoofdstad Kopenhagen. Niemand wist eigenlijk van welk dier hij afkomstig was.
Maar op 20 juni konden DNA-onderzoekers melden dat de bizarre kop van een hybride tussen een vrouwelijke narwal en een mannelijke witte dolfijn was. Deze twee soorten paren normaal niet met elkaar.
In het Engels wordt de pas ontdekte kruising ‘narluga’ genoemd.
Lees hoe een hybride een plaatsje veroverde in de geschiedenis- en evolutieboeken.
JULI
Maanlanding is een halve eeuw geleden
Op 20 juli om 21.17 uur onze tijd was het 50 jaar geleden dat de mens op de maan landde.
De wereld juichte, maar slechts weinig mensen weten dat alle alarmbellen rinkelden tijdens de landing en dat de astronauten op 60 meter van het maanoppervlak een wanhopige uitwijkmanoeuvre uitvoerden.
Wetenschap in Beeld schreef daar uitgebreid over toen we stilstonden bij de maanlanding, die de ruimtevaart voor altijd veranderd heeft.
AUGUSTUS
Wondermiddel tegen tandartsangst
Tandglazuur is het hardste weefsel van het menselijk lichaam, en in tegenstelling tot andere weefseltypen herstelt het zichzelf niet wanneer het beschadigd raakt, zoals in het geval van gaatjes.
Daar brachten Chinese wetenschappers verandering in toen ze op 30 augustus een gel presenteerden die gaatjes in het gebit kan repareren.
Als de gel op de tanden wordt aangebracht, bouwen de mineralen een gelijkmatige laag van kunstmatig glazuur op die, tijdens de eerste proeven, in slechts 48 uur 3 micrometer dik werd.
De wetenschappers verwachten dat klinische proeven binnen twee jaar kunnen beginnen.
SEPTEMBER
Zweeds schoolmeisje schudt de wereld wakker
Ze heeft geen wetenschappelijke doorbraak op haar naam staan, maar op het spreekgestoelte zie je meestal volwassen, hoogopgeleide mensen. Daar bracht zij op 23 september verandering in tijdens de klimaattop van de VN in New York.
‘Jullie hebben mijn jeugd gestolen met jullie holle frasen. Mensen sterven, hele ecosystemen storten in. En jullie hebben het alleen maar over geld en sprookjes van eeuwige economische groei. Hoe durven jullie?’
Deze woorden werden uitgesproken door Greta Thunberg, die zich ontpopt heeft als een leider van een wereldwijde klimaatrevolutie – of je dat nu een goed idee vindt of niet. Ze wijst erop waar het heen gaat met de aarde, en hoe het zou kunnen gaan als er radicale veranderingen komen.
Dit was de invalshoek van twee artikelen in Wetenschap in Beeld:
Het eerste schetst de wereld van 2100 zoals die eruitziet als we doorgaan met de uitstoot van CO2 en methaan.
Het tweede laat zien hoe het leven er in 2100 uit zou kunnen zien als we vol inzetten op duurzaamheid.
OKTOBER
Exoplaneten zijn niet zo interessant
Astrofysicus Michael Mayor won op 7 oktober de Nobelprijs voor Natuurkunde.
Hij ontdekte in 1995 de eerste exoplaneet en inspireerde andere astrofysici om mee te zoeken. Daardoor zijn er vandaag de dag meer dan 4000 bekende exoplaneten.
De uitspraak die hij op 14 oktober deed, kwam dan ook als een donderslag bij heldere hemel: ‘We gaan nooit op exoplaneten wonen.’
De gerenommeerde astrofysicus geeft één argument voor zijn weinig hoopgevende uitspraak ...
NOVEMBER
Paddo’s genezen depressie
De actieve stof in hallucinogene paddenstoelen, psilocybine, wordt nog niet voor medische doeleinden toegepast. Maar daar kan binnenkort verandering in komen.
De Amerikaanse geneesmiddelenautoriteit FDA heeft namelijk voor de tweede keer binnen een jaar, voor het laatst op 22 november, behandelingen met psilocybine aangemerkt als breakthrough therapy.
Dat betekent dat het farmaceutische bedrijf dat psilocybinebehandelingen ontwikkelt sneller aan klinische proeven mag beginnen dan normaal.
De FDA gebruikt deze bijzondere status alleen als vermoed wordt dat een nieuwe behandelmethode tot significant betere resultaten kan leiden dan de bestaande.
DECEMBER
Deze twee maanden oude wolfshond stierf 18.000 jaar geleden in de Siberische permafrost in Jakoetsk.
De bijzonder goed bewaard gebleven pup heeft een intacte vacht, wenkbrauwen, snorharen en neus. Hij heeft de naam Dogor gekregen.
Dat betekent ‘vriend’ in de taal van Jakoetsk, maar de naam stelt ook een vraag: Dog or …? Wetenschappers kunnen niet bepalen of het om een hond, een wolf of iets daartussenin gaat.
Als het een hond blijkt te zijn, gaat het mogelijk om het oudst bekende exemplaar, zo melden de wetenschappers.