De telefoon gaat op het kantoor van Stanley Praimnath in de zuidelijke toren, net als hij binnenkomt. Als hij de telefoon opneemt, hoort hij een bekende stem. Het is een collega van hem uit Chicago.
‘Alles goed?’ vraagt de vrouw.
‘Ja, alles goed,’ verzekert hij haar.
‘Stan, heb je de televisie aan? Heb je het nieuws gezien, en begrijp je wel wat er gebeurt?’ vraagt zijn collega.
‘Ja,’ stelt hij haar vervolgens nog eens gerust: ‘Met mij gaat het goed.’
Tijdens het telefoongesprek draait hij zijn bureaustoel naar het raam, zodat hij uitkijkt over de haven van New York en het Vrijheidsbeeld. Plezierjachten en veerponten doorklieven rustig het water en trekken een schuimspoor achter zich aan.
Aan de rand van zijn blikveld ziet hij vaag iets aan de horizon opdoemen. Hij kijkt er afwezig naar, maar begint het dan beter te bestuderen. Het ziet eruit als een vliegtuig. En het lijkt rechtstreeks op zijn kantoor af te vliegen, naar zijn raam zelfs.
Als Praimnath de letter U op het toestel ziet, begrijpt hij wat er te gebeuren staat.
VIDEO: Boeing 767 boort zich in zuidtoren
Vanuit deze zeldzame hoek zie je dat vlucht 175 35 graden overhelde toen hij de zuidtoren raakte. De botsing gebeurde met 950 km/h en was zo hevig dat de toren volgens ooggetuigen vier minuten wiebelde.
‘O God,’ brult hij in de telefoon, en hij duikt instinctief onder zijn bureau, terwijl zijn collega in Chicago via de telefoon met hem meeluistert en op tv ziet hoe het vliegtuig zich in het WTC boort.
Om 9.02.59 uur knalt United Airlines vlucht 175 op de zuidtoren met het kantoor waarin Praimnath onder zijn bureau ligt.
Een seconde later is het kantoor veranderd in rokend puin. De muren zijn ingestort, de leidingen hangen uit het plafond en de lucht is dik van het stof. Praimnath ziet dat de ene vleugel zich onder een deur op maar 6 meter van zijn bureau vandaan heeft gewurmd. Het ogenblik daarna stort het plafond van het kantoor in.
Vlak voordat de zelfmoordpiloot zijn dodelijke kist tegen de zuidtoren plant, laat hij het toestel kantelen, zodat vlucht 175 de toren onder een scheve hoek ramt. Waarschijnlijk om zo veel mogelijk etages te treffen, maar de manoeuvre redt juist levens.
(artikel gaat verder onder de galerij).
Scheef toestel raakt meerdere etages
Terwijl de noordelijke toren in brand staat, nadert vlucht 175 het World Trade Center met 950 km/h – 200 km/h sneller dan het eerste vliegtuig. Om zo veel mogelijk etages te raken kantelt de zelfmoordpiloot het toestel op het laatste moment 35 graden.
1. Slechts één kant wordt getroffen
Om 9.03 uur scheert vlucht 175 langs het Vrijheidsbeeld, waarna het 127 ton zware vliegtuig op etage 78-83 van de zuidtoren botst. Doordat de toren onder een hoek wordt geraakt, blijven de brandstof en wrakstukken aan één kant.
2. Desinformatie kost honderden levens
Trap A, het verst van het inslagpunt, loopt slechts geringe schade op. Anders dan in de noordtoren is hier dus wel een vluchtweg. Maar omdat er vanwege de rook wordt afgeraden om de trap omlaag te nemen, komen maar vier mensen vanuit de top naar buiten.
3. Wrakstukken 12 jaar later gevonden
De botsing veroorzaakt een enorme vuurbal. Reddingsvesten en vliegtuigstoelen vallen op het dak van World Trade Center 5, en een vliegtuigmotor belandt drie straten verderop. En in 2013 worden in een steeg nog delen van het landingsgestel gevonden.
Al ploegt het toestel zich door een aantal verdiepingen heen, in een van de muren is nog een nooduitgang vrij. Maar in het trappenhuis wacht de volgende klap: het is weliswaar nog intact, maar het is volgelopen met rook en op een aantal plaatsen zijn de muren ingestort.
Als Praimnath opkijkt en erin slaagt iets te ontwaren in het stof, ziet hij mensen die net nog stonden te praten, dood op de grond liggen. Verbrand of onherkenbaar verminkt.
Maar anderen, zoals Praimnath zelf, zijn wonder boven wonder in leven.
Later beschrijven de overlevenden hoe de toren na de botsing langzaam naar het westen overhelde, in de richting van de Hudson. De helling is zo fors dat mensen tegen de muren moeten leunen en houvast moeten zoeken bij hun bureau om niet te vallen.
De volgende vier minuten staat de 415 meter hoge zuidelijke toren van het World Trade Center vervaarlijk te slingeren, totdat hij op een gegeven moment weer stabiel is.
Slechts vier mensen ontkomen van de top
9.04 uur: Te midden van chaos, verwoesting en dood weten enkelen tegen alle verwachting in te overleven. Zoals de vicedirecteur van beursmakelaarsbedrijf Euro Brokers.
Richard Fern van het bedrijf Euro Brokers liep vlak voor de aanslag weg van zijn bureau in het oostelijke deel van de toren, waar het vliegtuig iedereen een paar seconden later zou doden. Hij heeft zojuist op de knop gedrukt voor de lift naar de 84e verdieping – maar die is er nog niet. Anders was hij in de liftschacht een wisse dood tegemoet gegaan, want inmiddels is de elektriciteit uitgevallen.
Hij wordt tegen de muur gekwakt, en in het pikkedonker vindt hij bij toeval op de tast de enige intacte vluchtroute in de toren. Op de trap naar beneden komt hij mensen tegen die zich juist naar boven slepen en hem waarschuwen om niet nog verder door de rook naar beneden te gaan.
Fern slaat de waarschuwingen in de wind, zet met brute kracht een ingestort stuk muur overeind dat de weg verspert en loopt door de hitte en rook verder naar beneden. Negen treden naar het volgende platje, dan weer negen treden en nog een platje. Steeds maar rond. In totaal 1512 traptreden.
20 minuten later komt Fern wankelend de deur bij Church Street uit.
Richard Fern is een van de slechts vier mensen die levend van de verdiepingen boven de inslagplek zijn gekomen – door geluk en eigenwijsheid. De andere drie overlevenden, onder wie Stanley Praimnath, vertellen hetzelfde verhaal. Iedereen die naar boven liep, waarschuwde ze om niet naar beneden te gaan. Alleen door tegen de stroom in te gaan, hebben ze het gered.
Gewond en onder het stof wisten ruim 10.000 mensen die zich onder het inslagpunt bevonden zich via de trap in veiligheid te brengen.
Anderen overleven het omdat ze niet klein te krijgen zijn.
Een paar seconden voor het eerste toestel de toren raakte, stapten zes mannen in de lift op de 44e etage van de noordtoren, onder wie John Phoenix, die koffie, melk en een zoet broodje in de cafetaria op de 43e etage heeft gehaald. En ook de glazenwasser Jan Demczur staat in de lift, met zijn groene emmer en een metalen wisser.
Als de lift bijna boven is, schokt hij ineens hevig heen en weer. De mannen weten niet wat er gebeurd is, maar na een minuut of 10 sijpelt er rook de lift in.
Door het handvat van Demczurs lange wisser tussen de liftdeuren te wurmen, krijgen ze die van elkaar – om meteen op een 20 centimeter dikke gispwand te stuiten.
Ze dopen de punt van hun kleding in de melk die John Phoenix heeft meegenomen voor in zijn koffie en houden de stof voor hun gezicht, zodat ze kunnen ademhalen door de rook.
Met het metalen handvat van Demczurs wisser beuken ze zich een weg door drie lagen gipswanden en een laag tegels heen, totdat ze zich uit de lift hebben bevrijd.
Voor anderen zit het niet zo mee, en waarschijnlijk zijn veel mensen in de liften gestorven zonder dat ze te weten zijn gekomen waardoor het World Trade Center was getroffen.
Het regent staal
9.08 uur: Helikopters proberen mensen van het dak van de noordtoren te evacueren. Maar de rook en hitte maken dat onmogelijk, en het bevel aan de piloten is duidelijk: niemand mag op het dak landen. De piloten zijn getuige van wanhopige taferelen boven in de toren.
Terwijl de mensen op de bovenste etages zich de trap af haasten, gaat de evacuatie op lagere verdiepingen er rustiger aan toe. In twee kronkelrijen schuifelen mensen naar beneden. Als gewonden en ouderen erlangs willen, gedragen door collega’s, vrienden of vreemden, maken ze snel plek en wordt de dubbele rij eventjes één.
De duizenden mensen die het WTC via de lobby weten te verlaten, krijgen op straat een schok te verduren. Ze hadden er nog geen idee van wat er gebeurd is, en nu staan ze op een soort maanvlakte – vol gaten van het vallende staal en cement, en stoffig en verlaten.
Overal liggen verbrande lichamen. Schoenen. Vliegtuigrestanten. Bagage. Flarden kleding. Een bebloede ruit.
Het zijn tastbare overblijfselen van de mensen van de bovenste verdiepingen.
Politieagenten op straat lezen aan de gezichten van de evacués de paniek af.
‘Doorlopen. Doorlopen,’ bevelen ze. ‘Niet naar boven kijken.’ Zo willen ze de evacuatie op gang houden en mensen behoeden voor de ergste aanblik. Rondom de overlevenden regent het onderdelen van staal, zo groot als koelkasten, die om de haverklap neerdreunen. Zelfs op de grond is niemand echt veilig.
Brandweerlieden loodsen slachtoffers dwars door deze hel naar het plein nabij Church Street. Veel van de mensen die zijn ontkomen, schuilen bij de poorten van de kerk die zich daar bevindt, waar een predikant ze in veiligheid brengt.
Nooduitgang zit op slot
9.42 uur: Terwijl duizenden mensen via de trap ontkomen, is evacuatie vanuit de lucht vrijwel onmogelijk. Op bijna een halve kilometer boven straatniveau zien de piloten dat er dringend moet worden ingegrepen. Beide torens staan nu in brand.
Na een lange tocht door rook en stof heeft een groep van intussen bijna 200 mensen via de vele trappen de 105e verdieping van de zuidelijke toren bereikt. Ze willen het dak op, maar stuiten op een afgesloten nooduitgang. Wanhopig proberen ze met hun gewicht de deur te forceren, maar hun pogingen zijn tevergeefs.
Ook brandweerlieden die vrij hadden, kleedden zich snel om en haastten zich per taxi, metro of te voet naar het World Trade Center.
Vanaf de trap bellen ze met hulpdiensten, familie en vrienden. Iemand vertelt zijn vrouw wat er aan de hand is en krijgt te horen dat er hulp onderweg is en dat ze moeten volhouden. In de meldkamer komt het volgende bericht binnen:
‘2 World Trade, 105e etage. We zitten opgesloten. Open de deur naar het dak zodat we eruit kunnen.’
Maar de deur kan niet worden geopend. De groep zit als ratten in de val. Rond dezelfde tijd krijgen de piloten van de helikopters een bericht.
‘Maak je klaar. We willen jullie zo snel mogelijk inzetten op het dak van het gebouw,’ meldt een officier.
Het bericht is nog niet binnen of een van de piloten ziet een aantal mensen uit het gebouw springen.
‘Ga naar het dak!’ wil hij roepen als hij dichterbij vliegt. Even later komt er echter een tegenbevel door:
‘Attentie! Niemand mag zich naar het dak laten zakken,’ klinkt het bericht tot frustratie van de piloten.
Door de dikke, zwarte rook konden reddingshelikopters niet bij het dak komen om mensen te evacueren. En in de hoek waar ze hadden kunnen landen, stond een robotglazenwasser in de weg.
De noordwesthoek van de noordelijke toren is nog redelijk vrij van rook, meldt een piloot. Hij kan er echter niet landen, want de glazenwasserrobot van het WTC bevindt zich precies op de enige plek waar de helikopter had kunnen staan.
Het enige wat hij kan doen is de hijsinstallatie van de helikopter laten zakken om zo een paar mensen van het dak te redden. Dat vergt wel geduld, want hij kan slechts twee mensen tegelijk meenemen. En dat is niet het enige bezwaarlijke aan de manoeuvre.
De hijskabel kan verstrikt raken in de antennes die op het dak staan, waardoor de helikopter vast komt te zitten aan het dak.
Dat zou een ramp zijn. Het begint de piloot te dagen hoe gevaarlijk de operatie ook voor hemzelf is. Als het een van zijn collega’s al zou lukken met zijn helikopter op het dak te landen, dan zou hij voor de moeilijke keuze komen te staan tussen zijn eigen leven en dat van de mensen die hij eigenlijk zou moeten redden.
LEES VERDER:
Weldra zullen de helikopterpiloten getuige zijn van de ultieme ramp. Een bouwkundig ingenieur die boven in de zuidelijke toren vastzit, belt zijn collega op de grond met verontrustend nieuws: het staal dreigt het te begeven.
Deze artikelreeks is geschreven in samenwerking met HISTORIA.