Wat was er eerst, de kip of het ei? Deze vraag wordt al millennialang gesteld, en de antwoorden variëren van filosofie tot onzin.
De wetenschap is vrij stellig: eieren werden lang voordat de eerste kip kakelde gelegd.
Maar als we erop staan dat het ei een kippenei is, hebben we een nieuwe breinbreker die biologen, paleontologen en genetici niet loslaat.
Het ei werd miljoenen jaren voordat de kip kakelde gelegd
Toen de Grieks-Romeinse filosoof Plutarchus de vraag in de 1e eeuw n.Chr. formuleerde, zocht hij eigenlijk een antwoord op de vraag of het heelal een begin heeft. Met de ontdekking van de big bang bleek dat ja te zijn.
Hierna konden astronomen de vraag van Plutarchus ook in letterlijke zin gaan onderzoeken.
Astrofysicus Neil deGrasse Tyson zei er twee millennia later het volgende over: ‘Wat er eerst was? Het ei, gelegd door een vogel die geen kip was.’
De meeste onderzoekers zijn het met Tyson eens, omdat de oudste gefossiliseerde eieren honderden miljoenen jaren oud zijn en de eerste kuikens zo’n 58.000 jaar geleden piepten, volgens wiskundige modellen.
Uit nieuwer onderzoek blijkt verder dat het huishoen, of de Gallus gallus domesticus, afstamt van twee soorten junglekippen uit Zuidoost-Azië – een resultaat dat Tysons theorie lijkt te staven.
Eieren bestonden dus eerder dan de kip zoals wij die kennen.
Recent onderzoek heeft laten zien dat de gewone kip, Gallus gallus domesticus, ontstond als kruising tussen twee soorten junglehoenders in Zuidoost-Azië.
Maar dan zou Plutarchus een nieuwe vraag stellen: wat was er eerst, de junglekip of het ei?
Zo kun je vragen blijven stellen en wordt de jacht op het allereerste ei nog raadselachtiger en theoretischer.
Reptielenei transformeerde leven
De eieren die we versieren met Pasen en waarvan we een omelet maken, ontstonden op zijn laatst circa 312 miljoen jaar geleden bij een groep viervoeters genaamd amniota, de voorouders van de huidige reptielen, vogels en zoogdieren.
Het nieuwe ei was een reuzensprong in de evolutie, omdat het de weg vrijmaakte voor sterkere en grotere eieren, die zonder uit te drogen op het land konden worden gelegd.
Het bijzondere van het ei van de amniota was dat het een membraan bevat – amnion (1) – dat weer het embryo (2) en het vocht bevat. Daarnaast heeft het ei een harde schaal (3), die het vocht vasthoudt, en nog twee membranen (4). Als laatste bevat het ei ook een luchtbel (5), beschermend eiwit (6) en een voedzame dooier (7).
De vraag zou dus moeten zijn: wat was er eerst, de viervoeter of het ei? Ook die zou niet het juiste antwoord opleveren.
Want vóór de vroege amniota legden vissen en padden geleiachtige eieren in het water.
Evolutie eieren heeft diepe wortels
Alle planten en dieren die zich door paring voortplanten, ontwikkelen geslachtscellen, of gameten. De mannelijke heten zaadcellen en de vrouwelijke eicellen.
Zaad- en eicellen maken samen een zygote, de eerste cel van het nieuwe leven die zich deelt en uiteindelijk wordt geboren, als zoogdier of vogel.
Uit fossielen van gepantserde oervissen blijkt dat ze vermoedelijk al 500 miljoen jaar geleden eieren legden.
Vlak na het zygotestadium, zo wijst onderzoek uit, is de foetus op hoofdlijnen – placering van hoofd, lijf en ledematen – klaar en wordt deze ingekapseld in een ei.
Dit suggereert dat het ei een evolutionaire toevoeging is die de kwetsbare foetus van sommige soorten moet beschermen. Dus: de kip voor het ei.
Bij Plutarchus’ vraag en het antwoord daarop blijf je in kringetjes ronddraaien. Evolutionair komt het ei voor de kip, maar biologisch ontstaat iedere kip voor haar ei.