Sommige zijn al duizenden jaren bekend, andere eeuwen, en een van de meest recente ontstond eind juli.
Eentje herbergt reuzensalamanders en nevelpanters, een andere staat al ruim 50 jaar in brand.
Zinkgaten ontstaan meestal wanneer vaste ondergrond oplost (erodeert) door ondergrondse rivieren of insijpelend regenwater.
Ze zijn een natuurlijk onderdeel van de geologische ontwikkeling van de aarde, maar kunnen ook worden veroorzaakt door mijnbouw en bouwwerkzaamheden.
Dit zijn vijf van de spectaculairste.
Grootste van Europa: Rode Meer, Kroatië
Het Rode Meer in Kroatië ligt in het grootste zinkgat van Europa.
Gemeten in volume (25-30 miljoen m3) is het Rode Meer niet alleen het grootste zinkgat van Europa, maar ook een van de grootste ter wereld.
Het is 528 meter diep, terwijl de bodem van het meer op 281 meter diepte ligt.
Het Rode Meer is een zogeheten karst, die vaak goede omstandigheden biedt voor zinkgaten. Een karst wordt gevormd als poreus gesteente zoals kalksteen door regen of waterlopen wordt opgelost.
Als de kalksteen wordt opgelost door CO2 in regen die door spleten in de grond omlaag sijpelt, worden tunnels en holten onder de grond langzaam groter. Op den duur zijn ze zo groot dat het ’plafond’ instort en er een zinkgat ontstaat.
Het Rode Meer krijgt zijn rode kleur van geoxideerd – verroest – ijzer.
Diepste op aarde: Xiaozhai Tiankeng, China
Xiaozhai Tiankeng in het zuiden van China is het diepste zinkgat op aarde.
626 meter lang, 537 meter breed en 662 meter diep. Er passen 47.600 Olympische zwembaden (119 miljoen m3) in.
Xiaozhai Tiankeng – wat ‘hemelse put bij het kleine dorp’ betekent – is niet alleen duizelingwekkend diep, maar zit ook vol leven.
Tot nu toe zijn in de zinkput 1285 plantensoorten geregistreerd en zijn er nevelpanters en Chinese reuzensalamanders waargenomen.
Net als de zinkput waarin het Rode Meer ligt, is Xiaozhai Tiankeng deels gevormd door erosie als gevolg van regen. Maar geologisch onderzoek heeft uitgewezen dat de voornaamste veroorzaker van de zinkput een 8,5 kilometer lange ondergrondse rivier is.
Xiaozhai Tiankeng ontstond namelijk toen de onderliggende Difenggrot instortte onder het gewicht van de grond. De grot was gevormd door de ondergrondse rivier die nog steeds door het landschap stroomt.
En nu we toch in China zijn, kunnen we net zo goed even langsgaan bij het pas ontdekte zinkgat Guangxi Zhuang.
LEES OOK: Grotklimmers vinden oerbos in reusachtig zinkgat
Hoewel Guangxi Zhuang iets kleiner is dan Xiaozhai Tiankeng (306 bij 150 meter en 192 meter diep), denken wetenschappers dat ook deze ’gloednieuwe’ zinkput een rijk dieren- en plantenleven herbergt.
Het zinkgat is namelijk zo ingestort dat zowel zonlicht als water tot op de bodem van het gat komen, waar 40 meter hoge bomen en manshoge struiken groeien.
Continu bewaakt: Zinkgaten in Berezniki, Rusland
De mijnstad Berezniki nabij het Oeralgebergte in Rusland wordt continu bewaakt vanwege het hoge risico op zinkgaten. Op de foto zie je het grootste van de 10 zinkgaten in de stad.
In de oude mijnstad Berezniki nabij het Oeralgebergte in Rusland word je er elke dag aan herinnerd dat vaste grond onder de voeten niet altijd een gegeven is.
Het eerste zinkgat ontstond hier in 2007, en sindsdien zijn er nog negen bij gekomen.
Het exemplaar op de foto was oorspronkelijk 70 meter lang, 50 meter breed en 15 meter diep. Maar in 2008 stortte de grond nogmaals in en het gat is nu 437 meter lang, 323 meter breed en 100 meter diep.
Om die reden worden de metrotunnels in sommige delen van de stad continu in de gaten gehouden.
In een onderzoek naar het toezicht op de zinkgaten van Berezniki concluderen drie Duitse geologen dat de kettingreactie van zinkgaten in 2006 op gang kwam, toen de lokale mijnbouw tot een grote overstroming leidde.
Een ander beroemd zinkgat, de Poort naar de Hel in Turkmenistan, is eveneens veroorzaakt door de winning van grondstoffen.
De Poort naar de hel bevindt zich bij Derweze in de Karakumwoestijn in Turkmenistan. Het zinkgat is circa 20 meter diep en staat al sinds 1971 in brand, toen het gat door Russische aardolieboringen ontstond. Om de verspreiding van het gas in een kamer onder het zinkgat in te dammen, werd het zinkgat aangestoken, en het brandt nu nog steeds.
Diepste blauwe gat ter wereld: Dragon Hole, Paraceleilanden
Het Dragon Hole in de Zuid-Chinese Zee is het diepste onderzeese zinkgat (blue hole) op aarde. Het zinkgat wemelt van het zeeleven, terwijl de bodem zuurstofarm en doods is.
Zinkgaten onder water heten in het Engels blue holes, en het Dragon Hole in de Zuid-Chinese Zee is met 301 meter het diepste op aarde.
Lisa Park Boush, hoogleraar geowetenschappen aan de universiteit van Connecticut, bestudeerde blue holes op de Bahama’s. Volgens haar kunnen zowel een stijgende als een dalende zeespiegel en microbiologische activiteit zinkgaten in zee doen ontstaan.
De eerste wetenschappelijke studie van het Dragon Hole vond plaats in 2015, toen onder andere de afmetingen en chemische samenstelling van het zinkgat werden onderzocht.
Door het stilstaande, diepe water is er nauwelijks zuurstof op de bodem van het gat. De onderzoekers moesten een robot inzetten om de metingen te doen.
Naamloos zinkgat, Tierra Amarilla, Chili, ontstond op 30 juli 2022
In de buurt van een kopermijn in Tierra Amarilla, Chili ontstond op 31 juli een zinkgat met een diameter van 36,5 meter. De Chileense autoriteiten weten nog niet of het zinkgat rechtstreeks is veroorzaakt door de lokale mijnbouw.
Misschien heb je al foto’s gezien van het bijna perfect ronde zinkgat in Tierra Amarilla, Chili dat op 30 juli van dit jaar ontstond.
Tierra Amarilla ligt in de regio Atacama in het noorden van Chili, waar zich de droogste woestijn op aarde bevindt.
In de loop der tijd is de geologie van dit gebied sterk veranderd door de winning van grondstoffen, waaronder salpeter, koper en lithium.
De mijnbouw in de dichtstbijzijnde mijn, Alcaparrosa, werd tijdelijk stopgezet toen het zinkgat ontstond.
Het is nog niet bekend waardoor het gat van 25 meter breed en ruim 200 meter diep is verschenen, maar de Chileense instantie voor geologie en mijnbouw, Sernageomin, doet onderzoek.
In een persbericht van 6 augustus verklaart Sernageomin dat het vooral zal kijken naar het deel van de mijn net onder het zinkgat, waar de winning volgens Sernageomin te intensief was.