Rum, bier, whisky. In een uithoek van Saskatchewan in Canada vieren drie fossielenjagers elk met een eigen fles een nieuwe vondst.
De trofee is een T. rex – een unieke vondst. De mannen moeten het dier nog wel een naam geven. Aan het einde van de avond zijn de flessen leeg, op de Schotse whisky na.
Als die ook op is, zit de stemming erin en is de keuze gemaakt. Het dier wordt naar de whisky vernoemd: Scotty.
Dat was in 1994. Het zou decennia duren om de beenderen uit het harde gesteente te halen, maar in 2019 stelden de onderzoekers vast dat Scotty niet alleen de grootste T. rex ter wereld is, maar ook het grootste roofdier op het land dat ooit is gevonden.
Met zijn 13 meter lengte en een gewicht van 8,9 ton verslaat het enorme dier de tot dan toe grootste T. rex, Sue, met ruim 400 kilo.
En een nieuwe vergelijking toont aan dat Scotty ruim twee ton zwaarder is dan zijn naaste concurrent om de titel van grootste landroofdier.
Scotty is zo groot dat de onderzoekers niet goed begrijpen hoe dat in biologisch opzicht mogelijk is.
En bovendien verraden zijn botten verrassend genoeg dat er nóg grotere roofdieren hebben bestaan.
Paleontoloog Scott Persons onderzocht het grootste T. rex-skelet ter wereld, dat ‘Scotty’ is gedoopt.
Dijbeen verklapt het gewicht
Het gewicht van een dier geeft ons een uniek beeld van zijn biologie.
Volgens paleontoloog David Hone heeft het gewicht invloed op de inname van voedsel, beweging en snelheid, stofwisseling, groei en gedrag.
Daarom is het voor onderzoekers erg interessant om Scotty en andere roofdinosaurussen te wegen.
Een uitgestorven dier wegen is echter geen sinecure. Je kunt de hoogte en lengte meten, maar alleen als het grootste deel van het skelet bewaard is, en dat is zelden zo.
En zelfs met die gegevens blijft het een lastige rekensom, doordat de hoeveelheid spieren en vet onbekend is.
Het dijbeenbot van Scotty mat 133 centimeter en had een omtrek van 59 centimeter.
In de afgelopen decennia raakte T. rex de titel van grootste landroofdier ooit kwijt door nieuwe vondsten van onder andere de Zuid-Amerikaanse Giganotosaurus en de Afrikaanse Spinosaurus.
Deze zijn vermoedelijk langer dan T. rex – in het bijzonder Spinosaurus, die ruim 15 meter kon worden. Het gewicht van de dieren kon echter niet met zekerheid worden vastgesteld.
Door dieren van nu te bestuderen, werd ontdekt dat de omtrek van het dijbeen een goede indicatie vormt voor het gewicht.
Het dijbeen draagt het lichaam, en de dikte van dit bot laat zien aan hoeveel druk het werd blootgesteld.
Het dijbeen van Scotty heeft een omtrek van 59 centimeter, wat op een gewicht van 8870 kilo neerkomt.
De T. rex Sue zat daar met 8462 kilo dicht bij, maar de afstand tot naaste concurrenten van andere roofdiersoorten is met twee ton een flink stuk groter.
In het onderzoek deelden twee soorten met een gewicht van slechts 6260 kilo de tweede plaats: Giganotosaurus en zijn verwant Tyrannotitan.
T. rex sprintte naar de top
Nu is echter de vraag waarom T. rex zo groot werd.
Hij behoort tot de Tyrannosauroïden, een geslacht waaronder nog zo’n 30 soorten vallen, en is een flink stuk groter dan zijn naaste verwanten.
De Tyrannosauroïden ontstonden 100 miljoen jaar eerder dan T. rex zelf, en in de eerste 80 miljoen jaar waren het kleine dieren van een paar honderd kilo.
In die periode leefden ze in de schaduw van veel grotere roofdieren als de Allosaurus en de Carcharodontosaurus.
Dijbeen beslist de race tussen roofdieren
1. Enorme T. rex vestigt nieuwe records
Op basis van de omtrek van het dijbeen berekenden onderzoekers het gewicht van ’s werelds grootste T. rex, Scotty, op 8870 kilo.
Scotty verslaat zijn soortgenoten bovendien wat betreft de lengte van het dijbeen, de voeten en het gebit – en waarschijnlijk ook de lichaamslengte, die zo’n 13 meter was.
2. Spinosaurus fopt onderzoekers
Het gewicht van Spinosaurus kwam met de dijbeenrekenmethode uit op slechts 1645 kilo. De methode werkt niet bij Spinosaurus, omdat die een groot deel van zijn leven in het water doorbracht, en dat helpt het gewicht te dragen. Computermodellen wijzen op een gewicht van zo’n 6500 kilo.
3. Giganotosaurus werd nadat hij in 1995 ontdekt
Giganotosaurus werd nadat hij in 1995 ontdekt was direct uitgeroepen tot de meerdere van T. rex. Zijn dijbeen is 3,5 centimeter langer dan dat van Scotty en ook zijn lijf was wellicht iets langer. Giganotosaurus was echter wel slanker dan T. rex, en de dijbeenomtrek wijst op een gewicht van 6260 kilo.
Tegen het einde van het Krijt, circa 84 miljoen jaar geleden, veranderde dit beeld radicaal. Plots gingen de Tyrannosauroïden ruim anderhalve ton wegen.
Hoe dat kwam is echter nog onduidelijk, want fossielen uit de 25 miljoen jaar vóór de verschuiving, zijn zeldzaam.
Wel weten we dat de aarde een grote ommekeer doormaakte in de vorm van mondiale opwarming, veranderingen in het zeeniveau en zuurstofgebrek in de zeeën.
Wat er in deze periode gebeurde met de voorouders van T. rex, was tot voor kort een raadsel.
Maar een reeks nieuwe vondsten levert ons de gewenste antwoorden – en roept nieuwe vragen op.
In 2019 werden er twee nieuwe Tyrannosauroïden beschreven: de 96 miljoen jaar oude Moros intrepidus en de 92 miljoen jaar oude Suskityrannus hazelae. Beide bestonden amper een paar miljoen jaar toen de eerste veel grotere Tyrannosauroïden opdoken, en ze wogen nog geen 100 kilo.
De Tyrannosauroïden bereikten de top dus op een vrij plotselinge manier.
De tyrannosaurus Suskityrannus leefde 25 miljoen jaar vóór T. rex en leek op de voorouders daarvan. Een volwassen exemplaar woog waarschijnlijk tegen de 100 kilo.
De verklaring is waarschijnlijk dat de concurrenten van de Tyrannosauroïden door grote veranderingen in onder meer het klimaat werden uitgeroeid, waardoor de voorouders van T. rex vrij spel hadden.
De onderzoekers verbazen zich er nog wel over dat het zo snel ging, en dat T. rex eerdere roofdino’s met enkele tonnen oversteeg.
Koning was verrassend wendbaar
Een zwaar lijf vergt veel energie en verlaagt de maximumsnelheid. Daarom is er een grens aan de grootte van een roofdier.
De enorme Spinosaurus overwon de belemmeringen door een groot deel van zijn leven in het water door te brengen, dat zijn gewicht hielp dragen.
Giganotosaurus werd omringd door gigantische – en erg trage – langnekken en kon daardoor ondanks zijn lage snelheid makkelijk aan eten komen.
T. rex leefde echter niet in het water, en in zijn leefomgeving in Noord-Amerika waren slechts weinig langnekken.
Zijn prooi bestond uit de vrij beweeglijke Ornithopoda en uit gehoornde dinosaurussen. T. rex had dus alles tegen op zijn weg naar de top.
Eerder werd gedacht dat T. rex om die reden alleen dode dieren at. Uit vondsten van planteneters wier botten sporen van beten van T. rex bevatten, blijkt echter dat T. rex wel degelijk levende prooidieren aanviel.
Waarschijnlijk had het dier zijn succes te danken aan het feit dat het heel anders was gebouwd dan de andere grote roofdino’s.
Diverse vondsten duiden erop dat T. rex zijn prooi aanviel met een krachtige beet in het achterlijf. Het dier werd vervolgens met huid en haar opgegeten.
Ten eerste had T. rex een bepaald type voetbot dat vermoedelijk een soort schokdemper vormde en dat het gewicht verdeelde over de rest van de voet.
Ten tweede had T. rex relatief lange onderbenen in verhouding tot zijn dijbenen, wat karakteristiek is voor goede renners.
En ten derde blijkt uit computermodellen dat T. rex verrassend wendbaar was.
Zelfs een volwassen exemplaar als Scotty kon zijn lijf ruim twee keer zo snel draaien als andere grote roofdinosaurussen.
Scotty kreeg hulp van zijn jongen
Scotty was snel genoeg om zijn prooi in te halen, in elk geval op de korte afstand.
Maar vondsten wijzen erop dat de reus nog een troef had: familie. In 1997 vond de Canadese paleontoloog Phil Currie een massagraf met minstens 12 exemplaren van T. rex’ nauwe verwant Albertosaurus.
Mogelijk leefden de dieren apart tot ze door een hevige overstroming bij elkaar werden gedreven en werden gedood.
Maar het kan ook zijn dat ze in kudden leefden. Dat zou grote voordelen hebben, onder meer bij het jagen.
Hopelijk werpt een nieuwe, vergelijkbare vondst in de VS meer licht op de zaak.
Hier gaat het om vier dieren – een volwassene, een adolescent en twee jongen – van een andere nauwe verwant van T. rex.
Teamwork bevorderde de jacht
Groep telde dieren van alle leeftijden
Een stapel Albertosaurus-skeletten, een nauwe verwant van T. rex, telt zowel tweejarige dieren als volwassenen van 24. Mogelijk leefden de Tyrannosauroïden dus in grote familiegroepen. Sommige onderzoekers denken dat jong en oud samen jaagden.
Jonge Tyrannosauroïden waren snel en wendbaar
Een volwassen T. rex was lenig voor zijn omvang – maar niets vergeleken bij een jong exemplaar. Jonge dieren waren zeker vijf keer zo wendbaar bij het rennen en hun poten waren er beter voor gebouwd. Hun rol was mogelijk om de prooi uit te putten.
Verbrijzelende beet doodde de prooi
Jonge Tyrannosauroïden hadden smalle, scherpe tanden die bloedende wonden konden veroorzaken. Maar de beet van een volwassene was dodelijk, door de krachtige tanden en de sterkere kaken, die moeiteloos de botten van grote prooidieren verbrijzelden.
Er zijn meer vondsten die erop duiden dat T. rex een sociaal dier was. Een aantal 70 miljoen jaar oude voetsporen in Canada stamt van drie Tyrannosauroïden die naast elkaar liepen – wellicht op jacht.
En Sue had een beschadiging aan haar onderbeen die volgens bepaalde onderzoekers zo invaliderend was dat ze eten van haar familie moet hebben gekregen terwijl de wond genas.
Ten slotte wijzen bijtsporen op T. rex-botten erop dat de reus vaak vocht met soortgenoten – een teken dat de dieren dicht op elkaar leefden.
Dat geldt ook voor Scotty: een ernstige, maar geheelde wond op zijn staartwervels lijkt te zijn veroorzaakt door een krachtige beet van een andere T. rex.
Een volwassen T. rex had een bijtkracht van ruim 3,5 ton.
Samen met jongere soortgenoten zou Scotty een perfect jachtteam gevormd hebben.
De jonge dieren waren veel slanker en sneller dan Scotty, dus zij konden de prooi uitputten of in de val lokken, waarna Scotty en de andere volwassenen de jacht afsloten met hun verpletterende kaken.
T. rex kan titel weer kwijtraken
Het lenige lijf en sociale gedrag van T. rex hielpen hem om het grootste landroofdier te worden dat ooit gevonden is.
Scotty heeft het record van de T. rex stevig gevestigd, maar zijn enorme botten wijzen er ook op dat de imposante titel slechts te leen is.
Net als zijn soortgenoten groeide Scotty zijn leven lang door, en dat hij zo groot is, komt onder meer doordat hij met zijn ruim 30 jaar vermoedelijk het oudste bekende exemplaar van zijn soort is.
Er zijn nog 50 andere T. rex-skeletten onderzocht, allemaal jonger dan Scotty, en het lijkt er sterk op dat Scotty dicht bij de maximale leeftijd en grootte zat die een T. rex kon bereiken.
Van andere grote roofdinosaurussen, zoals Spinosaurus en Giganotosaurus, zijn maar een paar skeletten bekend.
Het is dus goed mogelijk dat we de maximumgrootte van deze soorten nog niet hebben gezien. Wellicht blijkt uit toekomstige vondsten dat ze nog groter werden dan Scotty.
Een kaakfragment bevestigt dat in elk geval Giganotosaurus mogelijk aanzienlijk groter was dan gedacht.
De omvang van de eigenaar van de kaak is lastig te schatten, maar het zou kunnen dat deze ongeveer 6,5 procent langer en 20 procent zwaarder was dan de tot dusver grootste Giganotosaurus.
In dat geval woog hij circa acht ton – bijna het maximumgewicht van T. rex.
VIDEO: Wie zou er winnen in een gevecht, T. rex of Giganotosaurus?
Paleontoloog Jordan Mallon zet de sterke en zwakke punten van twee van de grootste landroofdieren ooit op een rij.