T. rex was een enorm roofdier, dat 66 miljoen jaar geleden op aarde rondliep.
Hoe groot was T. rex?
Een volwassen Tyrannosaurus rex mat van neuspunt tot staart 11 à 13 meter en had een schofthoogte van 3,7 meter. De schedel kon 1,4 meter lang worden.
Het gewicht van T. rex is moeilijker vast te stellen, omdat zijn spieren, vet en ander zacht weefsel niet bewaard zijn gebleven. Maar verschillende methoden kunnen een goede inschatting geven.
De hogere en lagere delen op het bot, waar de spieren ooit vastzaten, geven een idee van de grootte van de spieren van T. rex. Op basis daarvan kunnen onderzoekers de hele Tyrannosaurus rex op de computer reconstrueren en zijn gewicht berekenen.
Dit is een van de meest wetenschappelijk correcte reconstructies van Tyrannosaurus rex, van de makers van de game Saurian.
Een andere optie is het gewicht te berekenen aan de hand van de omtrek van het dijbeen van T. rex, die bij dieren van nu nauw samenhangt met het lichaamsgewicht.
De nieuwste berekeningen, met beide methoden, duiden erop dat de grootste exemplaren van T. rex bijna 9 ton wogen. Dat is evenveel als twee Afrikaanse olifanten.
Was T. rex de grootste roofdinosaurus?
Er zijn verschillende roofdino’s die Tyrannosaurus rex in lengte de baas waren.
Dat geldt bijvoorbeeld voor de Zuid-Amerikaanse Giganotosaurus en de Afrikaanse Carcharodontosaurus. Die twee zijn nauw verwant en leefden bijna 100 miljoen jaar geleden – 30 miljoen jaar vóór T. rex.
In de jaren 1990 zijn botten gevonden die aantonen dat Giganotosaurus en Carcharodontosaurus 13,4 meter lang konden worden. Dat is iets langer dan Tyrannosaurus rex.
Rond diezelfde tijd werd ontdekt dat de roofdinosaurus Spinosaurus, die tegelijkertijd en in dezelfde omgeving leefde als Carcharodontosaurus, bijna 16 meter lang.
T. rex was dus niet de langste roofdino. Maar uit de nieuwste berekeningen van zijn gewicht blijkt dat T. rex. waarschijnlijk wel de zwaarste was.
Tyrannosaurus rex, Spinosaurus en Carcharodontosaurus naast elkaar. T. rex is het kleinst, maar is krachtiger gebouwd, gespierder en over het algemeen zwaarder dan de andere twee.
Giganotosaurus en Carcharodontosaurus wogen circa 6,3 ton en Spinosaurus 6,5 ton. Tyrannosaurus rex was dus enkele tonnen zwaarder dan zijn concurrenten.
T. rex was zo zwaar doordat hij veel krachtiger gebouwd was dan de andere roofdinosauriërs.
Was T. rex het grootste roofdier ooit?
T. rex was qua gewicht de grootste roofdinosaurus en daarmee was T. rex ook het grootste roofdier op het land ooit. Geen enkele andere diergroep heeft landroofdieren voortgebracht die in de buurt kwamen van de omvang van T. rex.
Het dichtst bij kwamen de Rauisuchia, uitgestorven verwanten van de krokodil, die in het trias leefden, 250 tot 200 miljoen jaar geleden. De grootste, Fasolasuchus, werd 8 tot 10 meter lang en woog mogelijk zo’n 2 ton.
Bij de zoogdieren is het grootste landroofdier de Noord-Amerikaanse kortsnuitbeer, die 800.000-11.600 jaar geleden leefde. Hij had een schofthoogte van 1,8 meter en woog zo’n 1200 kilo.
De krokodilachtige Fasolasuchus en de beer Arctodus behoren tot de grootste landroofdieren ooit, maar kunnen zich niet meten met T. rex.
T. rex is niet het grootste roofdier als we de zeedieren meetellen.
Een van de grootste roofdieren ooit leeft zelfs nog steeds: de blauwe vinvis. Het grootste wetenschappelijk bevestigde exemplaar mat 29,9 meter en woog waarschijnlijk zo’n 180 ton.
De huidige grote walvissen, en de grootste nu levende haaien, zoals de walvishaai en de reuzenhaai, eten echter voornamelijk kleine dieren of in sommige gevallen grote weekdieren. Hetzelfde geldt waarschijnlijk voor het uitgestorven zeereptiel Ichthyosaurus, dat net zo groot kon worden als de blauwe vinvis.
Deze reuzen velden dus geen grote gewervelden zoals T. rex deed. De uitzondering bij de walvissen is de orka, maar die is met maximaal 8 meter en 5,4 ton kleiner dan T. rex.
Een aantal diergroepen heeft roofdieren voortgebracht die op gewervelden joegen én groter waren dan T. rex:
- Haaien: Grootste soort: Carcharocles megalodon Maximumgrootte: 18 meter en 59 ton
- Walvissen: Grootste soort: Livyatan melvillei Maximumgrootte: 17,5 meter en 57 ton
- Pliosauroidea: Grootste soort: Pliosaurus macromerus Maximumgrootte: 13 meter en 19 ton
- Mosasauridae: Grootste soort: Mosasaurus hoffmannii Maximumgrootte: 13 meter en 14 ton
De aanvoerder van de lijst, de haai C. megalodon, leek in grote trekken op de huidige witte haai, maar was drie keer zo lang. Hij leefde tegelijk met de nummer twee op de lijst, de walvis Livyatan, dus ze hebben elkaar mogelijk ontmoet.
De nummer vier, Mosasaurus, leefde tegelijk met T. rex en bezocht ook de zee bij de habitat van T. rex in Noord-Amerika. Daarnaast kwam hij in Scandinavië en de Benelux voor.
De reuzenhaai C. megalodon was veel groter dan Tyrannosaurus rex.
Hoe zag T. rex eruit?
De theorieën over het uiterlijk van Tyrannosaurus rex zijn in de loop der tijd veranderd, vooral in de laatste decennia.
In 2012 werd een fossiel van Yutyrannus ontdekt, een nauwe verwant van T. rex. Daaruit bleek dat het lijf van de dino grotendeels bedekt was met tot 20 centimeter lange, haarachtige filamenten.
Dit waren waarschijnlijk primitieve veren, aangezien T. rex en zijn familieleden nauw verwant zijn aan vogels. Daardoor rees de vraag of T. rex ook haren of veren had.
Maar in 2017 vonden Amerikaanse paleontologen afdrukken van huid van een T. rex, waaruit bleek dat zijn lijf grotendeels was bedekt met schubben.
De schubben waren zo klein (diameter van circa een millimeter) dat ze van een afstand leken te versmelten. Daardoor oogde de huid van T. rex waarschijnlijk eerder lederachtig dan geschubd.
Paleontologen hebben afdrukken van schubben gevonden bij de nek, rug en staart van T. rex. De schubben van T. rex zijn wetenschappelijk correct weergegeven in deze reconstructie van de makers van de game Saurian.
Toch valt niet uit te sluiten dat T. rex hier en daar veren had.
Sinds een paar jaar weten we ook beter hoe de kop van Tyrannosaurus rex eruitzag.
De structuur op het oppervlak van de schedel van T. rex verraadt welk type gezichtshuid hij had. Daaruit blijkt dat T. rex vermoedelijk:
- Op zijn neus een dikke, hoornachtige huid had, mogelijk ter bescherming tegen beten van soortgenoten
- Grote schubben aan de zijkant van zijn neus had, mogelijk met kleuren die indruk maakten op soortgenoten of vijanden
- Kleine, hoornige bulten boven zijn ogen had, waarschijnlijk ook om soortgenoten te imponeren
- Lippen had die de tanden bedekten als de bek dicht was
Paleontoloog Mark Witton reconstrueerde het gezicht van T. rex door de oppervlaktestructuur van de schedel te vergelijken met soortgelijke structuren bij dieren van nu.
Wanneer leefde T. rex?
Tyrannosaurus rex leefde aan het einde van het krijt, 68 tot 66 miljoen jaar terug. Dat betekent dat T. rex erbij was toen de aarde 66 miljoen jaar geleden werd getroffen door een enorme planetoïde, die de dinosauriërs uitroeide, uitgezonderd de vogels.
De dinosauriërs ontstonden circa 245 miljoen jaar geleden in het trias en waren op hun top vanaf het begin van de jura 200 miljoen jaar geleden tot het einde van het krijt. T. rex bestond dus maar kort vergeleken met de totale levensduur van de dinosauriërs.
In het grote geologische geheel leefde T. rex vrij recent. Het grote roofdier staat dichter bij ons in de tijd dan bij veel andere bekende dinosauriërs. Zo zit er zo’n 85 miljoen jaar tussen Stegosaurus en Brachiosaurus, die ruim 150 miljoen jaar terug leefden, en T. rex, terwijl er tussen T. rex en ons maar 66 miljoen jaar zit.
Waar leefde T. rex?
Tyrannosaurus rex leefde in het westen van Noord-Amerika, van New Mexico in het zuiden tot Canada in het noorden. Dit gebied had toen een gematigd of subtropisch klimaat, met elk jaar een periode van droogte gevolgd door een regenseizoen.
Het landschap had open bosgebieden, bergen en dalen met rivieren. In het oosten lag een enorme binnenzee, die in het krijt tot aan het midden van Noord-Amerika liep en het continent in tweeën deelde. In de tijd van T. rex kromp de zee, maar niets duidt erop dat T. rex ooit naar het oosten migreerde.
De nauwste verwant van Tyrannosaurus rex, Tarbosaurus, leefde in Azië, en volgens sommige onderzoekers kwam T. rex daar zelfs vandaan en migreerde hij via een landbrug in het noorden naar Noord-Amerika. Daarmee is Tyrannosaurus rex te beschouwen als een invasieve soort.
T. rex leefde op het continent Laramidia, dat nu het westen van Noord-Amerika vormt.
Wat at T. rex?
T. rex was een vleeseter. De grote tanden van T. rex hadden de perfecte vorm om in vlees te bijten en dankzij de gekartelde achterkant kon hij het vlees scheuren.
Anders dan andere roofdino’s had T. rex zeer sterke tanden, en het grote roofdier had bovendien de krachtigste beet ooit. Daardoor kon T. rex met gemak botten doorbijten.
De schedel en tanden van Tyrannosaurus rex waren sterk en konden een enorme druk weerstaan.
Dat T. rex botten kon vermalen, is te zien aan diverse resten van planteneters, waarvan sommige botten duidelijke bijtsporen van T. rex vertonen of helemaal zijn doorgebeten.
En in een 45 centimeter lang stuk fossiele ontlasting, dat waarschijnlijk van een T. rex was, zitten allemaal botstukjes. Uit die botten haalde T. rex bepaalde mineralen en voedingsrijk beenmerg.
Wetenschappers gaan ervan uit dat T. rex gemiddeld 140 kilo vlees per dag at.
Op welke prooien joeg T. rex?
Er leefden veel grote planteneters in de buurt van T. rex, die potentieel voedsel vormden.
De eendesnaveldinosaurus Edmontosaurus en de driehoornige Triceratops kwamen het meest voor, maar ook de gepantserde Ankylosaurus, de dikhoofdige Pachycephalosaurus, de langnek Alamosaurus en vele andere.
Er zijn bijtsporen van T. rex gevonden op Triceratops- en Edmontosaurusskeletten, twee herbivoren die waarschijnlijk het gangbaarste voedsel vormden voor T. rex.
Net als veel nu levende roofdieren joeg T. rex vooral op jonge dieren, die een makkelijkere prooi waren.
De tot 12 meter lange Edmontosaurus en de 9 meter lange Triceratops waren favoriete prooien van T. rex.
Was T. rex een aaseter?
Enkele onderzoekers hebben geopperd dat Tyrannosaurus rex een aaseter was en slechts zelden zelf een prooi doodde.
Die theorie houdt om meerdere redenen geen steek.
Ten eerste is het erg moeilijk om alleen op aas te overleven. Zo vaak stuit je niet op een dood dier, en tegenwoordig slagen alleen relatief kleine dieren of vogels, die vliegend grote gebieden kunnen afzoeken, erin uitsluitend van aas te leven.
Grote dieren die erom bekendstaan aas te eten, zoals de gevlekte hyena, doden zelf 50-95 procent van hun voedsel. En T. rex had waarschijnlijk een vergelijkbare strategie.
De gevlekte hyena heet een aaseter te zijn, maar doodt zijn prooien meestal zelf. Net als T. rex.
Ten tweede is er direct bewijs gevonden dat T. rex levende dieren aanviel.
In de staart van de planteneter Edmontosaurus ontdekten onderzoekers een T. rex-tand, die daar alleen terecht kan zijn gekomen als T. rex het dier aanviel toen het nog leefde. De staartwervel is namelijk weer geheeld met de tand erin.
Hoe joeg T. rex?
T. rex was geen hardloper. Zijn botten zouden onder zijn gewicht zijn bezweken als hij sneller dan 27 km/h liep.
Toch kan T. rex zijn prooi wel hebben ingehaald. Uit onderzoek blijkt dat planteneters als Edmontosaurus op korte afstanden vermoedelijk sneller waren dan T. rex, maar dat T. rex het op langere afstanden won, doordat hij met zijn lange poten minder energie verbruikte per afgelegde meter.
Bovendien lijkt het erop dat T. rex buitengewoon wendbaar was voor een dier van die grootte, zodat hij tijdens het rennen relatief snel kon draaien.
Ten slotte duidt een aantal vondsten erop dat T. rex in kudden met volwassen en jonge dieren leefde. Een jonge T. rex loopt veel sneller en is beweeglijker dan een volwassen T. rex, dus mogelijk hielpen jonge tyrannosauriërs bij de jacht mee om de prooi moe te maken.
T. rex was geen hardloper, maar kon waarschijnlijk lang hetzelfde tempo aanhouden.
Had T. rex vijanden?
T. rex leefde zij aan zij met een aantal indrukwekkende planteneters.
De gepantserde Ankylosaurus had behalve zijn keiharde pantserplaten een enorme knots op zijn staart, waarmee hij machtige klappen kon uitdelen.
De op twee benen lopende Pachycephalosaurus kon zijn vijanden torpederen met de 25 centimeter dikke bobbel op zijn kop. En de langnekdino Alamosaurus wierp met zijn lichaamsgewicht van 80 ton waarschijnlijk moeiteloos een grote Tyrannosaurus rex omver.
De tegenstander waar T. rex vermoedelijk het meest mee te maken kreeg, was de gehoornde Triceratops die met een meterslange hoorn op zijn voorhoofd een overmoedig roofdier kon spietsen.
Triceratops was een van de gangbaarste planteneters in het leefgebied van T. rex.
Bijtsporen van T. rex op Triceratopsbotten duiden erop dat T. rex jonge exemplaren van deze soort kon doden.
Sommige onderzoekers denken dat T. rex Triceratops velde door hem omver te werpen. Dan zou hij moeilijk weer overeind kunnen komen om zich te verdedigen.
Maar Triceratops verloor het lang niet altijd van T. rex. Een fossiel van de planteneter bevat T. rex-bijtsporen die weer geheeld zijn. De Triceratops overleefde de aanval dus.
Tyrannosaurus rex deelde zijn habitat niet met andere groot roofdino’s. Zijn grootste vleesetende buur was Dakotaraptor, een grote verwant van de Velociraptor uit Jurassic Park. Met een gewicht van 300 kilo vormde Dakotaraptor echter geen bedreiging voor een volwassen T. rex.
Vochten tyrannosauriërs met elkaar?
Er zijn diverse Tyrannosaurus rex-schedels gevonden met bijtsporen van andere tyrannosauriërs.
T. rex had een extreem krachtige beet, die vaak door de schedelbotten heen ging. Maar in veel gevallen zijn de verwondingen weer genezen en overleefde het dier het gevecht dus.
Bij de huidige krokodillen komt vergelijkbaar letsel voor, doordat de dieren met elkaar vechten om dominantie, territorium of vrouwtjes.
Diverse vondsten duiden erop dat T. rex vaak vocht met soortgenoten.
Hoe paarde T. rex?
Seks laat helaas weinig sporen achter in fossiele botten, dus om iets te leren over het paargedrag van dinosauriërs moeten we kijken naar de nu levende verwanten: vogels en krokodillen.
Beide diergroepen hebben een lichaamsopening, de cloaca, waardoor ontlasting en sperma worden afgegeven, en bij de dinosauriërs was dat waarschijnlijk ook zo.
Sommige vogels hebben een penis, en onderzoekers denken dat de vroegste vogels waarschijnlijk sowieso een penis hadden. Net als krokodillen. Daarom is het waarschijnlijk dat de dinosauriërs er ook een hadden.
Bij krokodillen is de penis altijd opgericht en bevindt hij zich in de cloaca. Vandaar kan hij naar buiten schieten, en het sperma loopt dan door een diepe groef in het orgaan.
Mannetjeskrokodillen leggen een achterpoot over de staart van een vrouwtje om hun penis dicht bij haar cloaca te brengen.
Vogelpenissen kunnen lang en kronkelig zijn, soms zelfs langer dan het dier zelf.
Hoe de geslachtsorganen van T. rex er precies uitzagen en welke paarhouding het enorme dier prefereerde, blijft voorlopig gissen.
Hoe stierf T. rex uit?
Tyrannosaurus rex stierf uit aan het einde van het krijt, 66 miljoen jaar geleden, samen met veel andere dinosauriërs. Slechts één groep dinosauriërs overleefde de massa-extinctie: de vogels.
Er is lang gediscussieerd over de oorzaak van de massa-extinctie. Sommige onderzoekers denken dat vulkaanuitbarstingen in India, die tot de hevigste in de geschiedenis van de aarde behoorden, de dinosauriërs uitroeiden.
De algehele consensus is echter dat een enorme meteorietinslag de hoofdoorzaak was.
De meteoor had een diameter van zo’n 10 kilometer en sloeg een krater met een diameter van 180 kilometer in de Golf van Mexico.
66 miljoen jaar geleden sloeg er een enorme planetoïde in op aarde, met de kracht van ruim 21 miljard keer de bom op Hiroshima. De planetoïde doodde T. rex en de meeste andere dinosauriërs.
De inslag leidde in eerste instantie tot krachtige aardbevingen, enorme tsunami’s en een wereldwijde regen van grote stenen. Toen volgde een periode van zure regen, en ten slotte blokkeerden enorme wolken zwavel en roet het zonlicht.
De wolken hielden maanden of jaren 98 procent van het zonlicht tegen, en de temperatuur op aarde daalde 15-30 graden. Pas 30 jaar later was de temperatuur weer normaal.
De ramp roeide circa 75 procent van de soorten op aarde uit, waaronder de grote T. rex.
Kunnen we T. rex terugbrengen?
In de film Jurassic Park klonen onderzoekers dinosauriërs met DNA uit fossiele muggen, die miljoenen jaren in barnsteen gevangen zaten. Het idee is dat de insecten bloed van de dinosauriërs hebben gedronken en daardoor dinosaurus-DNA bevatten.
Toen de film uitkwam, was dit niet zo’n gek idee. Er is daadwerkelijk DNA onttrokken aan insecten in barnsteen, en het klonen van dieren leek binnen handbereik.
Barnsteen is fossiele hars. Insecten die in de kleverige hars gevangen raken, kunnen er miljoenen jaren in bewaard blijven.
Sindsdien is uit onderzoek gebleken dat het DNA in het barnsteen waarschijnlijk recent was en niet miljoenen jaren oud.
Vermeende vondsten van oeroud DNA in fossiele dinosaurusbotten deden de droom van Jurassic Park en een levende T. rex weer oplaaien. Maar voorlopig wijzen de meeste bewijzen erop dat het DNA van huidige bacteriën stamt.
En zelfs als het dinosaurus-DNA bewaard was gebleven, zou het waarschijnlijk in zo slechte staat zijn dat klonen onmogelijk is.
Wetenschappers hebben dus weinig hoop dat ze T. rex en andere dinosauriërs ooit zullen kunnen terugbrengen.
