De meeste mensen weten dat de dinosauriërs 66 miljoen jaar geleden uitstierven. Toen trof een reusachtige meteoor de aarde. Stof en puin verstikten de atmosfeer en zorgden voor een wereldwijde winter.
Veel minder bekend is waarom de grote reptielen die daarvoor leefden zo’n 202 miljoen jaar geleden uitstierven en zo de weg vrijmaakten voor de dinosauriërs.
Waarom zij verdwenen en waarom dinosauriërs konden overleven, was jarenlang een raadsel voor paleontologen. Een onderzoek, gebaseerd op opgravingen in Noordwest-China, geeft misschien antwoord.
De eerste dinosauriërs op Pangea
De eerste dinosauriërs zouden 231 miljoen jaar geleden tijdens het trias zijn opgedoken op het zuidelijk halfrond. Toen lag het meeste vasteland nog aan elkaar op het supercontinent Pangea en werd het tropische en subtropische gebied gedomineerd door enorme reptielen, zoals de krokodilachtige fytosauriërs en lagerpetiden.
De dinosauriërs waren echter in opkomst en trokken ongeveer 214 miljoen jaar geleden richting het noorden.
Een fossiel van Sinosauropteryx bevatte pigment in de vorm van melanosomen, die ons een idee geven van de kleur van de dinoveren.
Extreme kou maakte de weg vrij
Uit recente opgravingen in China blijkt dat dit warme tijdperk werd onderbroken door kortere perioden van extreme kou.
De dinosauriërs overleefden omdat ze zich konden aanpassen aan de kou, terwijl veel andere soorten op aarde uitstierven.
De meeste fossielen van dinosauriërs zijn gevonden op het noordelijk halfrond.
Er zijn voetafdrukken van dinosauriërs gevonden in het Junggarbekken in de Chinese regio Xinjiang, wat betekent dat dinosauriërs in deze gebieden langs de kust liepen.
In datzelfde gebied zijn dinosaurusfossielen met veren gevonden.
Wetenschappers denken dat de koudere perioden werden veroorzaakt door dezelfde vulkanen die de aarde hebben opgewarmd door enorm veel CO2 uit te stoten.
Die vulkanen stootten toen gigantisch veel aerosolen – in de vorm van roet- en stofdeeltjes – uit, die het effect van de CO2 ophieven.
Deze deeltjes blokkeerden het zonlicht, waardoor de aarde afkoelde en korte ijstijden ontstonden.
En in dit barre klimaat konden de dinosauriërs heel goed overleven.
In het trias waren de meeste continenten verenigd in Pangea, maar er zijn alleen dinofossielen gevonden op de gemarkeerde plekken op hoge breedtegraden. Junggar, nu in China, is met rood aangegeven.
Veren als isolatie
De massasterfte van 202 miljoen jaar geleden zou dus veroorzaakt zijn door grote vulkaanuitbarstingen die broeikasgassen afgaven aan de atmosfeer en de aarde opwarmden.
Tegelijkertijd creëerden giftig water en giftige lucht, in combinatie met wolken van aerosolen, een koud, donker en ongunstig klimaat, dat steeds intenser werd en steeds langer aanhield.
Maar de dinosauriërs overleefden, dankzij de evolutie van veren. Er zijn aanwijzingen dat ze die al vanaf het begin hadden, en niet als een latere ontwikkeling, zoals eerder werd gedacht.
De veren vormden een soort isolatie, die hen beschermde tegen de bijtende kou.
Zo konden dinosauriërs de wereld overnemen, terwijl driekwart van de andere soorten werd uitgeroeid door steeds meer en steeds hevigere vulkaanuitbarstingen en steeds koudere winters.
De eerste versteende veer was van de reptielachtige vogel Archaeopteryx, die zo groot was als een raaf en tussen de bomen zweefde.