Stel je voor dat je met je ouders de grote vragen van het leven en de dagelijkse beslommeringen kunt bespreken – als ze dood zijn.
Voor veel mensen hoort zo’n idee waarschijnlijk thuis in een sciencefictionfilm.
Maar met de vooruitgang van kunstmatige intelligentie en spraaktechnologie van de afgelopen jaren wil een aantal bedrijven dat idee realiseren.
Een daarvan is het Amerikaanse bedrijf HereAfter AI.
Onder het motto ‘Jouw verhalen en stem. Voor eeuwig’ heeft het techbedrijf een interactieve app gelanceerd waarmee mensen kunnen praten met digitale kopieën van vrienden of familieleden, lang nadat ze zijn overleden.
De eerste stap is het voeden van de app met gegevens. Aan de mensen die na hun dood digitaal gekopieerd en bewaard moeten worden, wordt een reeks vragen gesteld.
Zodra hun antwoorden zijn verwerkt, kunnen familieleden na de dood met hen communiceren via de app Alexa van Amazon, die net zo spreekt als de overledene.
De technologie is al vergevorderd.
Denk maar aan regisseur Morgan Neville, die in de film Roadrunner uit 2021 – over tv-kok Anthony Bourdain – de stem van Bourdain manipuleerde met behulp van kunstmatige intelligentie.
Daarbij liet hij de overleden sterrenkok in de film drie regels zeggen die hij nooit heeft uitgesproken.
Die filmische keuze wekte overigens grote verontwaardiging.
Een blijvend contact met de doden
De app van HereAfter AI beperkt zich tot het beantwoorden van vragen die de doden zelf bij leven hebben beantwoord.
En dit is nu juist een van de zwakke punten van veel nieuwe technologische oplossingen op dit gebied.
Ze kunnen alleen zinnen en herinneringen weergeven die door de overledene zijn geformuleerd, maar geen nieuwe onderwerpen aansnijden of rekening houden met de relatie tot hun gesprekspartner.
Nog niet althans.
Want verschillende bedrijven ontwikkelen nog geavanceerdere digitale avatars die communicatie met de doden kunnen simuleren.
Een daarvan is de Amerikaanse start-up You, Only Virtual (‘jij, maar dan virtueel’), die volgend jaar een platform lanceert dat in real time tekstberichten, mails en gesprekken tussen gebruikers verzamelt.
Als een gebruiker van de dienst overlijdt, worden de duizenden interacties gebruikt om een zogeheten ‘persona’ te genereren, waarmee andere gebruikers van de dienst kunnen blijven communiceren.
Het idee is om met grote dataverzamelingen algoritmen te maken die zeer precies de communicatiepatronen van de overledene nabootsen.
De oprichter van het platform, Justin Harrison, haalt motivatie uit de ziekte van zijn moeder, die vergevorderde kanker heeft. Door de naderende dood van zijn moeder begon hij te bedenken hoe hij een band met haar kon scheppen die in het hiernamaals zou blijven bestaan.
Volgens Harrison geeft het platform mensen ‘een ongekende kans’ om ‘een band met de dode te onderhouden die authentiek, genuanceerd en uniek is’.
Herinneringen voor altijd
Kritische stemmen wijzen erop op dat al die nieuwe technologie gepaard gaat met ethische dilemma’s.
Het gaat niet alleen om toestemming en privacy, maar ook om het natuurlijke rouwproces – de technologie dreigt die te verlengen en te vertroebelen.
Dat is de zorg van Erin Thompson, een klinisch psycholoog die gespecialiseerd is in rouw en met het platform MIT Technology Review sprak over de perspectieven van de nieuwe technologie.
‘In de acute fase van rouw kunnen mensen een sterk gevoel van onwerkelijkheid hebben, en zijn ze vaak niet in staat om te accepteren dat de overledene er niet meer is,’ zegt ze, en ze legt uit dat die acceptatie nog moeilijker kan worden als de persoon in het digitale universum blijft bestaan.
Anderen wijzen erop dat kunstmatige intelligentie een belangrijk hulpmiddel kan zijn bij rouw.
Rohit Prasad, vicepresident van Amazons digitale assistent Alexa zei op een congres eerder dit jaar dat het bedrijf aan nieuwe technologie werkt die menselijke stemmen kan nabootsen – ook die van overledenen.
‘Kunstmatige intelligentie kan niet de pijn van het verlies wegnemen, maar wel de herinneringen laten voortbestaan.’