Jakarta zakt in zee: Indonesië krijgt een nieuwe hoofdstad
Nu Jakarta dreigt te verdrinken, neemt de Indonesische regering een drastisch besluit: de hoofdstad verhuist naar Borneo, waar midden in het regenwoud een groene miljoenenstad moet verrijzen.
Vier meter – zoveel is Jakarta gedaald sinds de jaren 1970, en de Indonesische hoofdstad zinkt maar door.
De drassige grond onder de metropool verliest draagkracht, en elk jaar zakt de megastad 20 centimeter weg.
Momenteel ligt 40 procent van Jakarta onder water, en volgens schattingen kan 95 procent van de kustgebieden van de stad in 2050 onder de zeespiegel liggen.
Dit komt doordat steeds meer mensen grondwater uit de zachte zandgrond pompen, waardoor die inklinkt. De stad met ruim 31 miljoen inwoners heeft nu het twijfelachtige record van de snelst zinkende stad ter wereld.
Tegelijkertijd stijgt de Javazee door de klimaatverandering tot 0,5 centimeter per jaar, en Jakarta krijgt steeds vaker met zware regens te maken. De stad wordt gemiddeld drie keer per jaar getroffen door overstromingen, waardoor veel mensen verdrinken en hele wijken tot de eerste verdieping onder water komen te staan.
Volgens klimaatmodellen heeft de toekomst nog meer van dit soort rampen in petto. Maar de regering van Indonesië heeft een spectaculair plan klaarliggen.
Jakarta wordt gemiddeld getroffen door drie zware overstromingen per jaar. Hier in november 2017, toen bewoners tot hun middel in het water liepen.
Error in rendering text item widget:
In een van de grootste verhuizingen ooit wordt de Zuidoost-Aziatische eilandnatie heringericht en zal er op Borneo een gloednieuwe hoofdstad verrijzen.
## Metropool verrijst in de jungle
Jakarta ligt op Java, het dichtstbevolkte eiland ter wereld, waar circa 60 procent van de 274 miljoen Indonesiërs woont. De metropool, een heksenketel van smog, verkeerschaos, lawaai, sloppenwijken en overbevolking, groeit de laatste jaren wild en ongecontroleerd.
Het grootste probleem van Jakarta is de constante zoektocht naar stromend water – en de daaruit voortvloeiende [overexploitatie](https://www.researchgate.net/publication/341815210_Environmental_problems_and_the_implications_on_water_management_strategy_in_Jakarta_Indonesia {"target":|231c721ae2d166f9680e8cabd3ee0ba5}) van grondwater.
Zo’n 65 procent van de inwoners moet grondwater oppompen uit de grond onder hun voeten. Maar de duizenden leidingen – waarvan vele illegaal zijn – onttrekken water aan de bodem, waardoor de bovenliggende grondlagen instorten.
De aarde zakt weg onder Jakarta
Tweederde van de inwoners van Jakarta heeft geen stromend water, maar pompt het min of meer illegaal op. Door dit roofbouwgedrag en de bouwwoede zakt de stad weg.
De bodem verliest zijn draagkracht
De ruim 31 miljoen inwoners van Jakarta hebben veel schoon water nodig, en elk jaar wordt er circa 8 miljoen m3 water uit de bodem gehaald. Door de duizenden boorgaten ontwatert de zandgrond, waardoor deze instort.
Reuzengebouwen verhogen de druk
In de betonnen metropool verrijzen overal wolkenkrabbers en enorme winkelcentra. Het gewicht van de tonnen wegende gebouwen verhoogt de druk op de zachte ondergrond en versterkt het inklinken van de grondlagen.
De zee stijgt jaar na jaar
Terwijl Jakarta daalt, stijgt de zee door de klimaatverandering. Wereldwijd bedraagt de stijging momenteel 3,6 mm per jaar, maar ze versnelt. Rond 2100 zou de zeespiegel weleens 2 meter hoger kunnen zijn dan nu.
De situatie wordt er niet beter op door het feit dat overal in Jakarta winkelcentra en wolkenkrabbers verrijzen. Het gewicht van de enorme betonnen gebouwen drukt de poreuze zandgrond nog meer samen.
En nu de zee stijgt door de opwarming zijn overstromingen onvermijdelijk.
Om de druk op Jakarta te verlichten, wil de Indonesische regering de hoofdstad 1300 kilometer verplaatsen: van het dichtbevolkte Java naar de andere kant van het land, de provincie Kalimantan aan de oostkust van Borneo. Het eiland, het op twee na grootste ter wereld en verdeeld over drie landen, is het geografische hart van het enorme Indonesische rijk, dat meer dan 17.000 eilanden omvat.
In een heuvelachtig landschap van dampende jungle, palmolieplantages en verspreide lapjes grond heeft de regering een gebied van 2560 km2 gereserveerd voor de nieuwe hoofdstad. Hier wordt de regeringszetel opnieuw opgebouwd.
Hoofdstad verhuist van Java naar Borneo
Terwijl Jakarta wegzakt, verrijst de nieuwe hoofdstad van Indonesië, Nusantara, in het regenwoud van Borneo. De metropool moet in 2045 klaar zijn, en de eerste fase wordt op 17 augustus 2024 door president Joko Widodo ingeluid.
Jakarta
Hoewel Indonesië uit meer dan 17.000 eilanden bestaat, wonen veruit de meeste van de 274 miljoen inwoners van het land op Java. 31 miljoen van hen wonen in de huidige hoofdstad Jakarta. De stad is gebouwd op zachte, drassige grond aan de noordwestkust, waar 13 rivieren samenkomen.
Nusantara
De nieuwe hoofdstad komt te liggen in de provincie Kalimantan op Borneo, hemelsbreed zo’n 1300 kilometer van Jakarta. Nusantara kan 2 miljoen inwoners huisvesten en wordt met een oppervlakte van 2560 km2 ruim twee keer zo groot als New York City.
De stad Nusantara – Indonesisch voor ‘archipel’ – krijgt al vorm.
Er wordt ontbost, er komen wegen en het lawaai van graafmachines en kettingzagen vult de vochtige tropische lucht van het regenwoud van Borneo, een van de meest biodiverse ter wereld, zowel wat dieren als planten betreft. Alleen hier en op het naburige eiland Sumatra leven nog orang-oetans in het wild, en Borneo is het enige leefgebied van de neusaap.
Zo’n 7000 bouwvakkers leggen nu de fundamenten voor de hoofdstad, en op 17 augustus 2024 – wanneer het land 79 jaar onafhankelijkheid van Nederland viert – zal de eerste fase, met onder meer het presidentiële paleis, regeringsgebouwen, scholen en ziekenhuizen, tijdens een grootse ceremonie worden ingehuldigd.
Op Borneo wordt gebouwd. Bossen worden gekapt en wegen worden aangelegd, waarna er huizen komen voor duizenden arbeiders.
Dan zullen 250.000 mensen verhuisd zijn van Jakarta naar Nusantara. De hele verhuizing doet denken aan die van 1960, toen Brazilië zijn hoofdstad verplaatste van Rio de Janeiro naar Brasília – een gloednieuwe en futuristische stad op een vlakte in the middle of nowhere.
De verhuizing naar Nusantara zal in vijf fasen verlopen tot 2045, wanneer de stad volledig voltooid zal zijn.
Volgens de Indonesische president Joko Widodo zal de bouw van de hoofdstad ongeveer 30 miljard euro kosten. Hij garandeert dat Nusantara in harmonie met de natuur zal worden gebouwd en noemt de hoofdstad een ‘duurzame stad in het bos’ – waar slimme technologie en groene oplossingen hand in hand gaan.
Nusantara wordt een schone, hypermoderne metropool met brede stroken van weelderige bossen en een ruime hoeveelheid glinsterende meren.
Nusantara moet een CO2-neutrale parel midden in de jungle van Borneo worden. Dierenrechtenorganisaties maken zich echter grote zorgen over de gevolgen van de bouw voor neusapen en orang-oetans.
Wegen worden geflankeerd door bomen, gebouwen worden opgetrokken uit 100 procent duurzame materialen, en het monumentale presidentiële paleis in het hart van de stad zal de vorm krijgen van de mythologische reuzenvogel Garuda, het nationale symbool van Indonesië.
Ontwerp bootst de natuur na
De details zijn nog lang niet rond, maar volgens het architectenbureau Urban+ zal slechts 25 procent van het oppervlak van de stad bebouwd worden. De overige 75 procent zal bestaan uit groene oases met tropische bomen en planten, waarmee de hoofdstad CO2-neutraal zal zijn.
Bovendien zal Nusantara worden ontworpen met het oog op voetgangers, dus alles zal te voet bereikbaar zijn.
Het presidentiële paleis op de achtergrond krijgt de vorm van het nationale symbool van Indonesië, de reuzenvogel Garuda, en moet in 2024 klaar zijn.
Al het verkeer in de stad zal elektrisch zijn – auto’s, zelfrijdende taxi’s, bussen en een verhoogd spoorwegsysteem met één spoor, een monorail. Gebouwen krijgen groene elektriciteit, voornamelijk uit drie waterkrachtcentrales die ook op Borneo zullen worden gebouwd.
De hoofdstad is sterk geïnspireerd op het ontwerp van de natuur en volgt de zogeheten biomimetische principes – de stad neemt de structuur van het bos aan.
Nieuwe hoofdstad bootst het regenwoud na
De stedenbouwkundigen hebben zich laten inspireren door de natuur. Nusantara – dat midden in de jungle verrijst – zal eruitzien als een regenwoud met vier niveaus.
1. Leidingen nemen de bosbodem over
Onderop ligt de ‘bosbodem’ met wortels, die in het geval van Nusantara bestaat uit infrastructuur in de vorm van buizen, kabels en leidingen. Alle energie in de stad komt uit hernieuwbare bronnen. Zo krijgen alle gebouwen groene stroom uit drie nieuwe waterkrachtcentrales.
2. ‘Struikgewas’ is voor voetgangers
Alle delen van de stad zullen te voet bereikbaar zijn, en het ‘struikgewas’ wordt een netwerk van groene paden voor voetgangers en fietsers. Slechts 25 procent van de stad wordt bebouwd, de overige 75 procent worden groene oases met tropische bomen en planten.
3. Het spoor is verhoogd
De ‘boomlaag’ zal bestaan uit loopbruggen, wegen en spoorlijnen. Al het vervoer in de stad wordt elektrisch, inclusief auto’s, zelfrijdende minibusjes en een verhoogd metrosysteem in de vorm van een monorail, een spoor met één rail.
4. De daken zijn begroeid
Bovenop Nusantara komt de ‘boomtoplaag’. De daken worden bedekt met planten die CO2 opnemen en schaduw bieden. Uit berekeningen blijkt dat het energieverbruik van een gebouw 20 procent kan worden verminderd als het dak en andere oppervlakken worden beplant.
Al garanderen stedenbouwkundigen dat de hoofdstad groen wordt en dat de natuur behouden en beschermd wordt, milieuactivisten zijn sceptisch.
Zij vrezen dat Nusantara uitdraait op een ramp voor het ecosysteem en dat de stad een van ’s werelds laatste ongerepte natuurgebieden aantast – een regenwoud waar meer dan 130 soorten zoogdieren en 3000 soorten bomen leven.
Vooral voor de orang-oetan is de hele bouw zorgwekkend, aldus de Borneo Orangutan Survival Foundation (BOS).
1500 orang-oetans blijven over op Noordwest-Borneo. De bedreigde diersoort leeft waar Nusantara gebouwd zal worden.
BOS runt het rehabilitatiecentrum Samboja Lestari, waar orang-oetans die geen ouders meer hebben, opgevangen worden en leren terug te keren naar het regenwoud en voor zichzelf te zorgen.
Er wonen zo’n 200 jonge orang-oetans in het centrum, dat in het regenwoud ligt vlak naast het gebied waar de nieuwe hoofdstad wordt gebouwd.
Jakarta wordt niet verlaten
Circa 2 miljoen mensen wonen in het orang-oetangebied als Nusantara klaar is.
Tegen die tijd hoopt de Indonesische regering een beter evenwicht gecreëerd te hebben in het land, dat momenteel wordt gekenmerkt door grote ongelijkheid. Het eiland Java is van oudsher het culturele, economische en politieke centrum van de natie, terwijl het Indonesische deel van Borneo is verwaarloosd.
De verhuizing lost het fundamentele probleem voor de resterende 29 miljoen inwoners van Jakarta echter niet op: de stad blijft afstevenen op verdrinking.
Als de bodemdaling in het huidige tempo doorgaat, zullen in 2050 tussen de 12 en 25 miljoen mensen ontheemd zijn.
Maar dat hoeft niet – de autoriteiten willen een enorme zeewering bouwen en een 30 kilometer lang kunstmatig eiland als bescherming tegen de zee, en het illegale waterpompen moet in 2030 zijn gestopt.
De politici beloven alle inwoners van Jakarta, dat tegen die tijd geen hoofdstad van Indonesië meer is, daarom van stromend water te voorzien.