In 2016 kreeg de kerncentrale van Tsjernobyl een nieuw dak, om de dreiging van de ontplofte reactor 4 voorgoed te neutraliseren.
De hoop was dat het enorme dak de reactor zou stabiliseren totdat de Oekraïense overheid een manier vond om de centrale te ontmantelen en het vele kernafval te verwijderen.
Maar nu blijkt uit onderzoeken in de metalen sarcofaag dat de reactor niet stabiel blijft, integendeel. Het oude reactorgebouw en het kernafval brokkelen af, en door kettingreacties kunnen er opnieuw wolken van radioactieve straling opstijgen uit Tsjernobyl.
Kernafval blijft broeien
Kerncentrales wekken elektriciteit op via kernsplijting: verrijkt uranium wordt beschoten met neutronen en splitst in tweeën. Daarbij komen warmte en straling vrij, en meer neutronen die de reactie in gang houden.
Onlangs waarschuwden Oekraïense autoriteiten dat Tsjernobyl mogelijk een kritiek punt nadert. Sensoren in de enorme stalen hal registreerden een toenemend aantal neutronen, wat duidt op kernsplijting.
Het niveau steeg op meerdere plaatsen. In één ruimte verdubbelde het aantal neutronen in vier jaar.
Hoe de verhoogde activiteit ontstaat is niet bekend. Mogelijk kunnen de neutronen beter door het corium heen ketsen naarmate dit droger wordt.
Fundament van Tsjernobyls wankelt
Hoewel de onderzoekers een nieuwe kernexplosie zoals die in 1986 uitsluiten, mag het risico niet worden onderschat. Een kleine reactie zal zichzelf waarschijnlijk neutraliseren naarmate het overtollige water door de stijgende temperatuur verdampt.
Maar zelfs een kleine explosie kan de verouderde kerncentrale doen afbrokkelen en een wolk radioactief stof vrijgeven in de stalen hal, wat het opruimingswerk verder zou bemoeilijken.
Het fijne radioactieve zand ontstaat hoe dan ook. De coriumresten brokkelen geleidelijk af, wat het radioactieve lavamateriaal moeilijker te hanteren maakt.
In september moeten de autoriteiten met een permanente oplossing komen voor Tsjernobyl. Ze willen in de kritieke reactorzones robots inzetten om gaten te boren voor staven van het element borium, dat neutronen kan absorberen en zo de kernsplijting kan reguleren.