Briljante uitvinder maakte twee grootste fouten uit de wetenschapsgeschiedenis
Zo’n 100 jaar geleden vond ingenieur Thomas Midgley Jr. twee dingen uit die er achteraf gezien beter niet hadden kunnen zijn.
In juli 2021 verbood Algerije als laatste land ter wereld het gebruik van gelode benzine.
Toen een 32-jarige scheikunde in 1921 op het idee kwam tetraethyllood toe te voegen aan benzine, loste hij een groot probleem op voor de snelgroeiende Amerikaanse auto-industrie.
Na vijf jaar experimenteren vond Thomas Midgley Jr. (1889-1944) eindelijk het recept voor benzine die het kloppen van de motor voorkwam – een ondraaglijk hard, kloppend geluid dat de toenmalige eencilindermotoren maakten.
Met zijn uitvinding vond Midgley een praktische oplossing voor een urgent probleem – maar hij creëerde ook een nieuw en veel vérstrekkender probleem.
Grootste CO2-zondaar ter wereld
Terwijl een uitvinder als Nikola Tesla na zijn dood werd bejubeld voor zijn bijdrage aan de beschaving, met uitvindingen als de dynamo, de radio en röntgenstraling, ligt dat bij Midgley heel anders – al zijn wetenschappers het er volgens The New York Times over eens dat hij de enorme milieugevolgen van zijn uitvindingen niet had kunnen voorzien.
‘Thomas Midgley heeft de aardatmosfeer in zijn eentje meer beïnvloed dan enig ander organisme uit de wereldgeschiedenis,’ schrijft de Amerikaanse milieuhistoricus J.R. McNeill in zijn boek Something New Under the Sun.
Maar hoewel Midgley niet wist hoe verwoestend gelode benzine voor de ozonlaag zou zijn, schreef hij wel meerdere keren dat zijn eigen longen werden aangetast door het werken in de loodhoudende dampen.
Dat weerhield hem er niet van om in 1924 op een persconferentie in New Jersey zijn handen te wassen met tetraethyl en vervolgens de geconcentreerde dampen in te ademen, om te demonstreren hoe ongevaarlijk de stof zou zijn.
Hoewel er in de jaren 1970 in de VS en in de jaren 1980 in het grootste deel van Europa een verbod kwam op loodhoudende benzine, is het pas sinds 2021 wereldwijd verboden, toen Algerije er als laatste land mee stopte.
Van lood naar freon
Na de uitvinding van gelode benzine vond Midgley nog een omstreden stof uit die destijds als een stap vooruit werd gezien: freon.
Met freon als koelmiddel kon de industrie giftige koelmiddelen als zwaveldioxide en ammoniak vermijden.
Thomas Midgley was scheikundige en werktuigkundig ingenieur en werkte jaren voor autofabrikant General Motors.
Met freon had Midgley een gas uitgevonden dat niet bijtend of ontvlambaar was en dat in onder meer koelkasten en airconditioningsystemen kon worden gebruikt. Daar profiteerden zowel consumenten als fabrikanten van.
30 jaar na Midgleys dood in 1944 werd echter duidelijk dat hij met freon een van de meest verwoestende stoffen voor de ozonlaag had uitgevonden.
Inmiddels is de ozonlaag echter aan het herstellen, en dat kan een aanleiding zijn om stil te staan bij Midgley en de verantwoordelijkheid die wetenschappers hebben bij het uitvinden van nieuwe technologieën die gevolgen kunnen hebben voor de lange termijn.