Genie gooit tijd en afstand om
Als klerk van een octrooibureau had de grootste denker ooit alle tijd om te filosoferen over de aard van het heelal. Maar als hij zijn visionaire theorieën naar buiten brengt, is er niemand die hem begrijpt.
Terwijl zijn leeftijdgenoten rondhuppelen en tikkertje spelen of overgooien met een bal, zit een tenger jochie met een donker voorkomen thuis, in een voorstad van het Duitse München, over dikke boeken gebogen.
Familieleden vinden hem maar een saaie piet, en Albert Einstein houdt dan ook veel meer van dagdromen, lezen en vioolspelen dan van boompje klimmen.
Albert Einstein had een twee jaar jonger zusje.
Op school is hij de beste, een eenling die voor vrijwel alle vakken de hoogste cijfers haalt. Tot laat in de avond zit hij met zijn neus in een stapel leerboeken, die Alberts ouders mee naar huis slepen voor hun leergierige jongen.
Quiz: Test je kennis over Albert Einstein
Dankzij een bijzondere gebeurtenis is zijn lievelingsonderwerp natuurkunde: wanneer de vijfjarige Albert ziek op bed ligt, krijgt hij van zijn vader een kompas. Tot zijn grote verwondering constateert de jongen dat de naald altijd dezelfde kant op wijst dankzij een kracht die zijn vader magnetisme noemt.
Reeds op 16-jarige leeftijd doet Albert toelatingsexamen voor de ETH in Zürich, een van de beste Zwitserse technische universiteiten – en zakt als een baksteen; niet voor wis- en natuurkunde, maar voor literatuur- en maatschappijgeschiedenis.
Infobeeld: Dingen die je niet wist over Albert Einstein
Een lade vol met wijsheid
De ambitieuze tiener laat zich echter niet door deze tegenslag uit het veld slaan. Het jaar daarop gaat het beter, en in 1900 heeft hij een universitair diploma in de wis- en natuurkunde op zak.
Dit getuigschrift opent alleen geen deuren, zoals de jongeman gehoopt had. Tevergeefs zoekt hij een aanstelling als docent aan een universiteit, maar hij moet genoegen nemen met baantjes als verzekeringsagent en invaldocent. Een belangrijke oorzaak van de afwijzingen is dat Einstein van joodse komaf is in een Europa waar jodenhaat bloeit.
De jonge Einstein raakte in de ban van de wetenschap toen hij van zijn vader een kompas kreeg.
Vanwege zijn voortdurende geldnood voelt Einstein zich een mislukkeling. In een brief aan een familielid merkt hij op dat het ‘beter was geweest als ik nooit was geboren’, maar gelukkig heeft hij meer succes in de liefde.
Zo introvert als hij als kind ooit was, zo charmant en geestig is de volwassen Einstein, die er flink op los flirt. Veel vrouwen vallen als een blok voor de aantrekkelijke man met de sprekende ogen. Maar Einstein ziet er maar één staan: zijn medestudent Mileva Maric, die zijn passie voor natuurkunde, wiskunde en muziek met hem deelt.
Mileva Maric was Einsteins eerste vrouw. Foto: Getty Images
Op den duur kan Einstein echter niet leven van louter liefde, dus als de vader van een vriend in juni 1902 een baan voor hem heeft als technisch deskundige van het Zwitserse octrooibureau in Bern, pakt de inmiddels 23-jarige Einstein het aanbod met beide handen aan.
Tot zijn genoegen merkt Einstein al snel dat het werk van een hele dag in een paar uurtjes gepiept is. Daardoor houdt hij zeeën van tijd over voor zijn ‘Afdeling voor Theoretische Natuurkunde’ – met andere woorden: dagdromerijen.
In alle vrij te besteden uren jongleert hij met ideeën die al jaren in zijn hoofd rondtollen, en de lade van zijn bureau vult zich gestaag met wetenschappelijke artikelen: het concrete resultaat van de geniale invallen die zijn handelsmerk zullen worden.
Op die mentale ontdekkingsreizen is hij zich er sterk van bewust dat de hele natuurkunde opnieuw opgezet moet worden. De kwesties van het bestaan van het atoom, de aard van licht, ruimte en tijd en de samenhang tussen energie en massa behoren tot de onderwerpen waar hij zich op stort.
Eenmaal diep in gedachten verzonken vergeet Einstein alles om zich heen. Op weg naar huis wandelt hij afwezig door de straten zonder de omgeving te zien, en vaak is hij al ver buiten de stadsgrenzen voordat hij uit zijn trance ontwaakt.
Originele opname, waarin Einstein vertelt over E=mc2.
Zelf ervaart Einstein deze toestand als een geestelijke crisis, maar in feite kookt zijn brein over van de geniale invallen. En na zo’n bovenmenselijke intellectuele inspanning publiceert hij in 1905 vier artikelen die een genie waardig zijn en die een bom onder de natuurkunde van die tijd leggen. Het artikel dat gaat over de speciale relativiteitstheorie zal hij naderhand uitwerken. Deze theorie is later doorslaggevend voor ons inzicht in het heelal, maar in zijn tijd slaat het nog niet aan.
Terwijl zomer en herfst overgaan in winter, zit Einstein thuis te hopen op een reactie van de geleerden, maar in plaats van bijval wordt hij onthaald op een ijzige stilte. Pas eind 1905 wordt deze doorbroken, als een van de knapste koppen van die tijd een goed woordje voor hem overheeft. De Duitse natuurkundige Max Planck roemt de artikelen van Einstein en vooral het stuk over de speciale relativiteitstheorie, dat ‘mijn interesse direct heeft gewekt’.
Lees het volgende hoofdstuk: De doorbraak – Einstein trekt het hele heelal krom (NB. Hiervoor moet je zijn ingelogd op de website van Wetenschap in Beeld.)
Het IQ van Einstein is nooit getest, maar geschat wordt dat zijn intelligentiequotiënt rond de 160 lag. Heb jij JOUW IQ al getest? Doe onze GRATIS IQ-TEST en kijk hoe hoog jij scoort ten opzichte van Albert Einstein.