Wanneer een pistool wordt afgevuurd, veroorzaakt de verbranding van het kruit in de patroon een explosie die de kogel voortstuwt.
Bij de verbranding komt gas vrij dat in enkele milliseconden enorm uitzet en de kogel zozeer versnelt dat die circa 800 km/h bereikt op de korte reis van de patroon naar de loop.
De derde wet van Newton stelt dat elke actie gevolgd wordt door een reactie in de tegenovergestelde richting – en bij een pistool heet dit verschijnsel terugslag.
Kanteling door terugslag
Als een kogel wegschiet, duwt een overeenkomstige kracht het pistool in de tegenovergestelde richting. En omdat de loop hoger zit dan de centrale as of het evenwichtspunt van het pistool, zorgen rotatiekrachten ervoor dat het pistool naar achteren kantelt en de loop omhoog komt.
Door het schot kantelt het pistool naar boven omdat het balanspunt van het wapen lager ligt dan de loop.
Andere wapens, zoals geweren, hebben een balanspunt dichter bij de loop, zodat de terugslag niet dezelfde opwaartse beweging teweegbrengt. De terugslag is dan wel krachtiger omdat hij overeenkomt met een hogere mondingssnelheid van het projectiel.
Bij moderne geweren is de mondingssnelheid sneller dan de geluidssnelheid, dus meer dan 1224 km/h. Het projectiel daarvoor is zo ontworpen dat het binnen het bereik van het wapen niet onder de geluidssnelheid komt. De schokgolf zou namelijk de nauwkeurigheid van het schot verstoren.