Veruit de meeste zwammen zijn onschadelijk, maar circa 100 soorten zijn giftig – en sommige zelfs dodelijk als je niet snel behandeld wordt.
Het eten van giftige paddenstoelen leidt meestal tot misselijkheid, braken en maagpijn. Als je binnen twee uur symptomen krijgt, is de vergiftiging echter meestal niet fataal.
Treden de symptomen daarentegen later, dan ben je in levensgevaar.
Actieve kool kan levens redden
Bij het eten van enkele van de allergiftigste paddenstoelen komen de symptomen relatief laat.
De koning der gifzwammen is de groene knolamaniet, Amanita phalloides, die verantwoordelijk is voor meer dan 90 procent van alle sterfgevallen als gevolg van schimmelvergiftiging.
De paddenstoel is te herkennen aan zijn grijsgroene kleur, een witte uitstulping aan de basis van de stok en zijn stank.
De groene knolamaniet veroorzaakt ontsteking van het maag-darmstelsel en verhindert dat het lichaam eiwitten aanmaakt.
De symptomen beginnen pas 6-12 uur na inname van de groene knolamaniet. De zwam bevat de giftige stoffen alfa-amanitine en fallotoxine.
Alfa-amanitine bindt zich aan een enzym in de cellen en steekt een stokje voor een essentieel celproces, waarbij DNA in mRNA wordt vertaald. Zonder mRNA kunnen cellen geen eiwitten maken, wat fatale gevolgen kan hebben.
Fallotoxine is niet zo krachtig, maar veroorzaakt pijn en ernstige ontsteking van het maag-darmstelsel, de eerste symptomen van vergiftiging.
De eerste behandeling is meestal actieve kool, die zich bindt aan de giftige stoffen en voorkomt dat ze in het lichaam worden opgenomen. Als die op tijd wordt ingenomen, kan actieve kool levens redden en de symptomen verminderen.
Binnen enkele dagen na het innemen van groene knolamaniet kunnen de lever en de nieren uitvallen. In dit geval kunnen transplantaties nodig zijn om te overleven.
Studies tonen aan dat geneesmiddelen zoals silimarine – dat in distels zit – de schade kunnen beperken doordat de lever minder gifstoffen opneemt.
Gif werkt als raketbrandstof
Een bijna even dodelijke gifzwam is de valse morielje, die het lichaam aanvalt met ... raketbrandstof!
De zwam bevat een stof die gyromitrine wordt genoemd en die door maagzuur wordt omgezet in monomethylhydrazine (MMH), de brandstof van de Titan-raketten van NASA.
De combinatie van maagzuur en het gif van de valse morielje wordt in de maag omgezet in de brandstof monomethylhydrazine.
Het gif tast het centrale zenuwstelsel aan en blokkeert de productie van de neurotransmitter GABA. Dit veroorzaakt verdoving, delirium, coördinatieproblemen, spierkrampen, trillingen en krampen.
Bovendien wordt het maag-darmstelsel aangetast, dat reageert met braken en diarree.
De bloedsuikerspiegel daalt, en de bloedcellen breken af en geven hemoglobine af, wat kan leiden tot nierfalen en bloedarmoede. Na een paar dagen kan ook leverbeschadiging optreden.
Ook hier bestaat de behandeling uit actieve kool om zoveel mogelijk gifstoffen uit het lichaam af te voeren. Artsen schrijven ook pyridoxine voor, dat de blokkade van de GABA-productie tegengaat en de neurologische symptomen verlicht.
Ernstige vergiftiging met valse morielje leidt vijf tot zeven dagen na de inname tot de dood. Je herkent de zwam aan zijn korte stokje, zijn roodbruine kleur en zijn hersenachtige plooien.
