De Marianentrog is het diepste punt op aarde
De mens heeft vlaggen op de maan geplant, vaartuigen naar Mars gestuurd en monsters genomen van planetoïden op 300 miljoen kilometer afstand, maar er zijn nog plaatsen op aarde die we nooit hebben bezocht.
De Amerikaanse organisatie National Oceanic and Atmospheric Administration schat dat zeker 80 procent van de oceanen onontgonnen is.
Vooral de diepste plekken enkele kilometers onder zeeniveau zijn grote zwarte vlekken op de wereldkaart. Naar schatting is slechts 0,0001 procent van de zeebodem uitgekamd.
Met een diepte van 11.034 meter is de Marianentrog in de Stille Oceaan de diepste plek op aarde.
De duisternis en de enorme druk maken het bijna onmogelijk om de Marianentrog te verkennen. Er is echter een goede reden om een kijkje te nemen in de Marianentrog.
Uit boringen blijkt dat de bodem op de diepste plekken op aarde – de zogeheten diepe biosfeer – meer micro-organismen bevat dan er sterren in het heelal zijn.
As er leven onder zulke extreme omstandigheden kan bestaan, zonder zuurstof of zonlicht, is er wellicht ook wel leven op planeten waarvan we dat eerder niet voor mogelijk hielden.
Wat is de Marianentrog?
De Marianentrog is de grootste bekende diepzeetrog. Er zijn in totaal 27 diepzeetroggen in de oceanen, en samen beslaan ze een gebied zo groot als Australië.
Kaart van de Marianentrog
De Marianentrog is gemiddeld 70 kilometer breed en strekt zich 2000 kilometer uit door de diepten van de Stille Oceaan tussen Japan en de Filipijnen. De diepste plek is circa 11 kilometer diep en heet de Challengerdiepte.
Hoe is de Marianentrog ontstaan?
De Marianentrog ontstond circa 180 miljoen jaar geleden toen twee aardplaten – de Filipijnse Plaat en de Pacifische Plaat – op elkaar botsten. Daarmee is de zeebodem bij de Marianentrog de oudste op aarde.
Eerder dachten onderzoekers niet dat er leven kon bestaan op deze extreme diepten, maar expedities naar diepzeegebieden – 6000 meter en dieper – tonen aan dat er leven bestaat in de vorm van zeesterren, zeeanemonen, schimmels, bacteriën en andere micro-organismen.
In 2014 vonden onderzoekers een nieuwe soort sprinkhaanvlokreeft op 7000 meter diepte bij de Marianentrog. Later bleek dat het dier microplastic in zijn maag had.
Boringen in de zeebodem bij onder meer de Marianentrog, uitgevoerd door op afstand bestuurbare robotvaartuigen, duiden erop dat de bodem niet alleen leven bevat, maar dat het leven floreert – onderzoekers schatten dat zeker 90 procent van alle micro-organismen op de planeet diep in de zeebodem leeft.
Hoe diep is de Marianentrog?
De diepste plek in de Marianentrog is 11.034 meter diep en heet de Challengerdiepte. Hier is de druk 1000 keer zo hoog als aan het aardoppervlak – alsof je een blauwe vinvis op je hoofd draagt.
Als je het vraagt aan de enkeling die in de Marianentrog is geweest, doet de afdaling denken aan een reis naar de uithoeken van ons zonnestelsel.
Toen filmregisseur James Cameron in 2012 een soloduik maakte in de Marianentrog naar een diepte van 10.898 meter in zijn onderzeeër Deepsea Challenger, bekroop hem het gevoel dat hij op een totaal andere planeet was.
Het was alsof ik in één dag naar een verre planeet was gereisd en weer was teruggekeerd. Een bezoek aan de bodem van de Marianentrog is alsof je een buitenaardse wereld binnenstapt. Filmregisseur James Cameron over zijn soloduik in de Marianentrog
James Cameron was nog maar de derde persoon ooit die zo diep in de Marianentrog was.
De eerste reis vond iets meer dan een halve eeuw eerder plaats, in 1960, toen de Amerikaan Don Walsh en de Zwitser Jacques Piccard in de Marianentrog doken en een diepte van 10.911 meter bereikten aan boord van de onderzeeër Trieste.
Zo ontstaat het leven in de Marianentrog
Normaal leven de meeste bacteriën in ondiep water, waar ze zich voeden met dode vissen en algen, maar in de Marianentrog bloeit het leven doordat voedsel zich ophoopt als in een grote trechter.
Voedseltekort op verlaten diepzeevlakte
De Marianentrog ontspringt aan een zogeheten diepzeevlakte, die onder 4 tot 6 kilometer water ligt. Diepzeevlakten zijn groot en leeg, waardoor er vrij weinig organisch materiaal van dode vissen en algen is.
Schokken sturen sedimenten de trog in
Aardbevingen en andere bewegingen op de zeebodem maken de sedimenten met dode vissen en algen los. Het organische materiaal zinkt de Marianentrog in, die als een soort trechter fungeert.
Trechter is een buffet voor bacteriën
De trechter vangt de hoeveelheid organisch materiaal op één plek op. Zo wordt de Marianentrog een rijke voedselbron voor de bacteriën en andere micro-organismen die op de bodem van de trog leven, op 11 kilometer onder zeeniveau.
China wil Marianentrog verkennen
In de zomer van 2020 bezocht de eerste vrouw de Marianentrog. De expeditie bestond uit de Amerikaanse avonturier en zakenman Victor Vescovo en de voormalige astronaut Kathryn Sullivan, die in 1984 als eerste vrouw een ruimtewandeling maakte.
Ze doken met de onderzeeër die Vescovo speciaal had laten bouwen, en de twee bereikten een diepte van 10.918 meter. Dat was echter niet genoeg om het record te verbreken. Een jaar eerder haalde Victor Vescovo in zijn eentje 10.927 meter.
Tijdens zijn recordduik vond Victor Vescovo vier nieuwe soorten op de bodem van de Marianentrog, maar waarschijnlijk zullen er in de toekomst nog veel meer vreemde vondsten vanaf de diepste plek op aarde opduiken.
In november 2020 daalden drie Chinese wetenschappers af in de Marianentrog met het onderwatervaartuig Fendouzhe. Hun eerste duik was 10.909 meter diep, en ze gaan er nog meer maken.
Volgens plan moet het schip onder meer monsters van de bodem van de Marianentrog nemen en ons leren welk leven er is onder deze extreme omstandigheden – en wellicht hoe het is ontstaan.
Vijf merkwaardige dieren uit de Marianentrog
In en rond de Marianentrog leven dieren die eruitzien alsof ze van een andere planeet komen.
Dombo-octopus verbrijzelt alle records
De spookachtige dombo-octopus is waargenomen tot op een diepte van 7000 meter in de Marianentrog. Geen enkele andere octopus leeft zo ver onder zeeniveau.
De octopus is vernoemd naar de olifant Dombo met de grote oren uit de gelijknamige Disney-tekenfilm. Dit komt vooral door de grote vinnen, die aan oren doen denken.
De dombo-octopus zwemt rond in de Marianentrog door met zijn grote vinnen te klapperen.
Tot dusver hebben onderzoekers 13 soorten dombo-octopussen gevonden in verschillende diepzeetroggen. Sommige leven in heel diep water, andere zwemmen hogerop.
De dombo-octopus is slechts zo’n 20 centimeter lang en spuit, in tegenstelling tot veel van zijn soortgenoten, geen inkt. Dat is ook niet nodig in de pikzwarte duisternis.
Monsterhaai leefde al in dinosaurustijd
De franjehaai, Chlamydoselachus anguineus, is niet veranderd sinds hij 80 tot 95 miljoen jaar geleden de wereldzeeën innam. Daarmee is hij een van de oudste haaiensoorten op aarde.
Bovendien is de franjehaai ook een van de engste haaiensoorten in de oceaan.
Hij heeft een lichaam als een paling, een huid als een haai en een kop als een monster met 300 puntige tanden in 25 rijen. Hij leeft op 200-1500 meter onder zeeniveau en bevindt zich daarom niet helemaal in de Marianentrog, maar in de diepte eromheen.
De franjehaai komt af en toe boven, maar meestal alleen als hij ziek is.
De meeste bekende exemplaren van de franjehaai zijn circa 2 meter lang, maar in 1880 is er een 7,6 meter lange haai gevonden die familie is van de franjehaai. Dit duidt er volgens onderzoekers van MarineBio Conservation Society in Californië op dat er mogelijk ook gigantische franjehaaien in de zee leven.
Slakdolven gedijen op 8 kilometer diepte
Op het eerste gezicht ziet de slakdolf Pseudoliparis swirei er niet erg stoer uit. De grappige vis is niet veel langer dan een wortel, en zijn huid is zo dun dat zijn lever van buitenaf te zien is.
Maar je moet een vis niet op zijn schubben beoordelen. De slakdolf is de enige vis ter wereld die de enorme druk op 8000 meter diepte kan weerstaan.
Dat werd duidelijk toen Japanse onderzoekers de slakdolf in 2017 op camera vastlegden op een diepte van 8178 meter in de Marianentrog, een wereldrecord voor een vis.
Voordat de Marianenslakdolf werd ontdekt, had een slakdolf uit de Japantrog, Pseudoliparis amblystomopsis, het diepterecord in handen. Hij leeft op 7700 meter diepte.
Hoewel de diepste plek in de oceaan bijna 3 kilometer dieper is, is het volgens mariene biologen onwaarschijnlijk dat we ooit vissen zullen vinden die veel lager leven dan deze slakdolf.
De druk op nog grotere diepte is namelijk zo groot dat de chemische verbindingen in het vissenlijf niet in stand kunnen blijven. Zo zouden de eiwitten van de vissen uit elkaar worden gerukt.
Video: Onderzoekers vangen slakdolf in de Marianentrog
De Marianenslakdolven verdrongen zich om het aas in de duisternis van de Marianentrog.
Diepzeehaai inspireert tot alienfilm
Het monster in de sciencefictionfilm Alien: Covenant uit 2017 is geïnspireerd door de diepzeehaai Mitsukurina owstoni – ook wel de koboldhaai genoemd.
De koboldhaai heeft een roze huid. Hij dankt zijn kleur echter niet aan roze pigmenten, maar aan het zuurstofrijke bloed vlak onder zijn huid.
De koboldhaai kan 6 meter lang worden en weegt gemiddeld 210 kilo. De haai kenmerkt zich door zijn V-vormige snuit en de bijna roze tint. Bovendien heeft hij een bek vol vlijmscherpe tanden die in drie rijen in de boven- en onderkaak zitten.
De koboldhaai is een zeer zeldzame haai en er is weinig bekend over zijn gedrag en leven. De haai leeft op minstens 1300 meter diepte, en onderzoekers denken dat hij dieper afdaalt naarmate hij ouder wordt.
Net als de franjehaai leeft de koboldhaai in de diepten rond de Marianentrog. Hij komt echter ook voor bij India, Frankrijk en de VS.