Wat is de Golfstroom?
De Golfstroom is de sterkste zeestroom op aarde. Als een onderzeese goederentrein stormt hij met snelheden tot 9 km/h door de Atlantische Oceaan.
De Golfstroom transporteert per uur 250 km3 warm zout water van de Golf van Mexico naar Noord-Europa.
Door verdamping van het warme water hebben we hier zachte winters.
De eindbestemming van de Golfstroom ligt in Oost-Groenland. Hier wordt het warme water gekoeld en zakt het naar de bodem.
Als een gigantische onderzeese waterval stroomt een nieuwe, koele oceaanstroom vervolgens terug naar het zuiden.
VIDEO: Bekijk de bewegingen van de Golfstroom
NASA heeft gevisualiseerd hoe de Golfstroom en andere zeestromen aan het oppervlak rond de aarde trekken.
Door de opwarming van de aarde trapt de Golfstroom echter op de rem.
Volgens een onderzoek in 2018 gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature heeft het smelten van het landijs ervoor gezorgd dat de Golfstroom vertraagt, en hij is op z’n zwakst in 1600 jaar.
De onderzoekers schrijven dat de zeestroom in het jaar 2100 met wel 50 procent kan zijn afgenomen. Als dit gebeurt, kan de Golfstroom in het ergste geval instorten en heel Noord-Europa afkoelen.
De Golfstroom verwarmt Noord-Europa
De Golfstroom maakt deel uit van een samenhangend stroomsysteem dat alle oceanen op aarde omvat: de ‘thermohaline circulatie’ of, in het Engels, AMOC (Atlantic Meridional Overturning Circulation).
Met de AMOC-transportband wordt warmte – via het water en het weer – naar het noordoosten van de VS en Noordwest-Europa verscheept.
De wereldwijde thermohaline circulatie (AMOC) transporteert warme (rode) en koude (blauwe) wateren via zeestromen. De krachtigste is de Golfstroom, die warm oppervlaktewater van de Golf van Mexico naar Noord-Europa brengt.
De Golfstroom haalt zijn warmte vooral uit de Golf van Mexico op de evenaar bij het Amerikaanse continent. Vanaf hier stroomt hij noordwaarts langs de oostkust van de VS.
Bij Newfoundland stuit de Golfstroom op de koude Labradorstroom. Die duwt de Golfstroom weg van het land waardoor hij samenvloeit met de Noord-Atlantische Stroom, die de Golfstroom verlengt richting Europa en Groenland.
Onderweg komt de warmte van de Golfstroom geleidelijk vrij in de atmosfeer. Dit proces draagt bij aan het zachte klimaat op onze breedtegraden.
Zo ligt Nederland even noordelijk als het zuidelijke deel van Hudson Bay in Canada, waar het klimaat subarctisch en daardoor veel kouder is.
Zo werkt de Golfstroom
De Golfstroom is een subtropische zeestroom, die onder meer wordt aangedreven door passaatwinden. De wateren die de stroom aanvullen, vertrekken voor de westkust van Noord-Afrika.
De stroom circuleert door warme wateren in de Golf van Mexico en gaat verder langs de oostkust van de VS, waarna hij in de Atlantische Oceaan stroomt als de Noord-Atlantische stroom.
Zee en lucht in Noord-Europa worden verwarmd door de Golfstroom. In Oost-Groenland koelt het water af en zinkt het naar de bodem, waarna het in grote hoeveelheden naar het zuiden trekt als een koude zeestroom.
Groenlandse pomp koelt de Golfstroom
In de Noordelijke IJszee voor Oost-Groenland koelt het water in de Golfstroom af. Omdat koud water zwaarder is dan warm water, zakt het koude water naar de bodem en loopt het terug richting de evenaar.
Dit mechanisme noemen we de ‘Groenlandse pomp’ of ‘het koude hart van de oceanen’, en helpt sterk bij de instandhouding van de zeestromen op aarde, inclusief de Golfstroom.
Hetzelfde koude hart lijkt echter volgens het onderzoek gepubliceerd in Nature de problemen van de Golfstroom te veroorzaken.
De Amerikaanse uitvinder, politicus en grondlegger van de VS, Benjamin Franklin, publiceerde in 1769 als eerste een kaart van de Golfstroom.
De Golfstroom en de opwarming
De Groenlandse pomp stuurt het koude water niet zo snel terug als eerst. Dat blijkt uit onderzoeken naar de diepzeeslik.
Grofkorrelig slik duidt op snellere zeestromen, en fijn slik op zwakkere. De onderzoeksanalyses wijzen in de richting van een verzwakking van de Golfstroom van 15 tot 20 procent sinds 1850.
De voornaamste oorzaak is dat de opwarming van de aarde de hoeveelheid smeltend landijs op Groenland heeft vergroot.
Het zoete water van de ijskap verdunt het zoute water van de Golfstroom en maakt het koude water lichter, zodat het aan de oppervlakte kan blijven en niet zo diep kan zinken als voorheen.
Het zakken van het koude zeewater werkt als een krachtige ‘pomp’ die de grote zeestromen in beweging houdt met een warme oppervlaktestroom naar het noorden en een koudere en diepere stroom naar het zuiden.
Door de opwarming van de aarde smelt er meer landijs, en de grotere hoeveelheid zoet en licht smeltwater vertraagt de pomp en remt zo de circulatie van zeestromen als de Golfstroom.
‘De huidige klimaatmodellen voorspellen nog geen ineenstorting van de Golfstroom. Het probleem is alleen dat we er niet zeker van zijn dat het niet zal gebeuren. Het risico is relatief laag, maar het effect van een ineenstorting zal enorm zijn,’ aldus dr. David Thornalley van University College London tegen de krant The Guardian in 2018.
Mocht de Golfstroom volledig instorten, dan dalen de temperaturen in het noordelijkste deel van Noorwegen en Zweden en ook in IJsland in de winter met wel 12 ºC.
In het zuiden van Scandinavië, Ierland en Schotland kunnen de temperaturen in de winter 5 tot 10 ºC dalen.
Toch is er ook een lichtpuntje, mocht de ramp werkelijkheid worden. Volgens de modellen zouden we na het instorten van de Golfstroom zomers krijgen met meer zon en beduidend minder regen.