In de zee rond Antarctica zinkt elk jaar circa 250 miljard ton koud, zout water naar de bodem – als een soort waterval in zee.
De beweging van dit koude, zware water is een van de motoren achter de enorme transportband van zeestromen, die warmte, koolstof, zuurstof en voedingsstoffen over de hele aarde laat gaan en zo wereldwijd het zeemilieu en het klimaat bepaalt.
‘Als de oceanen longen hadden, zou dit er een van zijn,’ zegt Matthew England, klimaatwetenschapper bij de UNSW Sydney in Australië, in een persbericht.
Maar nu blijkt uit een onderzoek, dat is verschenen in het gerenommeerde tijdschrift Nature, dat de diepe zeestromen, die kilometers onder het zeeoppervlak rond Antarctica ontstaan, in de komende 30 jaar dreigen te stagneren en misschien zelfs zullen instorten.
De studie is uitgevoerd door een internationaal team van onderzoekers van het MIT in de VS en de UNSW Sydney. Hun voorspellingen zijn gebaseerd op een model dat onder meer gebruikmaakt van cijfers uit klimaatscenario’s van de VN tot 2050.
Het model houdt ook rekening met gegevens die in eerdere modellen en simulaties niet zijn meegenomen. Een ervan is hoe het smeltende ijs van Antarctica de oceaancirculatie kan beïnvloeden en een negatieve spiraal in gang kan zetten.
Naarmate zoet water van de ijskap smelt, wordt het zeewater minder zout en daarmee lichter. Dat bedreigt de vitale neerwaartse stroom van koud water, die al duizenden jaren relatief stabiel is.
‘Als de mondiale CO2-uitstoot op het huidige niveau doorgaat, wordt de circulatie bij Antarctica in de komende 30 jaar met ruim 40 procent vertraagd en kan deze uiteindelijk instorten,’ zegt England, die het onderzoek leidde.
Levensader kan worden afgeremd
Instorting van de diepe zeestromen betekent onder andere dat de watermassa’s op meer dan 4000 meter diepte stagneren. En dat kan een belangrijke levensader ernstig in gevaar brengen.
‘Dit zou voedingsstoffen vasthouden in de diepzee, waardoor er minder voedingsstoffen beschikbaar zijn om het leven dicht bij het zeeoppervlak te ondersteunen,’ legt England uit.
Als de zeestromen rond Antarctica stagneren, betekent dat ook een snelle opwarming van de diepzee. Dat is nu al aangetoond met behulp van directe temperatuurmetingen.
Naar verwachting zullen de ijskappen van zowel Antarctica als Groenland sneller smelten naarmate de planeet opwarmt, waardoor er nog meer zoet water in zee terechtkomt en de zeestromen worden verstoord.
‘Onze studie toont aan dat het smelten van de ijskappen een dramatisch effect heeft op de circulatie die het klimaat van de aarde regelt,’ zegt Adele Morrison van de ANU Research School of Earth Sciences, die ook meewerkte aan het onderzoek.