‘Het is in elk geval goed voor de boeren,’ zeggen we weleens om onszelf te troosten als de blauwe zomerlucht plaatsmaakt voor een regenbui en zonnen er even niet in zit.
Maar de geur die na de bui uit de aarde opstijgt, is wel aangenaam. Iedereen kent die geur wel – die je via je neus een zomergevoel bezorgt – van welkom water op droge grond.
Decennialang onderzoeken biologen al waar die geur vandaan komt en waarom hij juist na een zomerse bui ontstaat.
De verklaring blijkt te liggen in reislustige bacteriën, die zodra ze de kans krijgen aan boord gaan van een regendruppel.
Paddenstoelachtige bacteriën zorgen voor planten en ruiken naar aarde
Wat je ruikt, is de stof geosmine, waarvan de naam is samengesteld uit het Griekse geo (aarde) en osmè (geur).
Meerdere bacteriën scheiden deze stof uit als ze doodgaan, maar vooral de bacteriesoort Streptomyces coelicolor produceert veel van de naar aarde ruikende alcohol.
Streptomyces-bacteriën zijn een waardevolle bondgenoot voor planten, die ze voedingsstoffen helpen afbreken en omzetten, en voor de mens, omdat ze worden gebruikt in antibiotica.
Qua levenscyclus en structuur lijken ze op paddenstoelen, en ze leven in koloniën, die zichzelf met behulp van sporen vermenigvuldigen.
De bacteriesoort is niet-motiel en kan zijn sporen niet zelf verspreiden. Hij is afhankelijk van wind, water of andere, beweeglijke bacteriën om op nieuwe plaatsen te kunnen groeien.
Regendruppels halen geursporen uit de grond
De bacteriën produceren vooral geosmine in rijke, vochtige grond. Maar als het warm wordt en er geen regen valt, sterven veel bacteriën.
Als de regen op de aarde valt, worden de Streptomyces-sporen via de druppel afgegeven aan de lucht. Dat ruik je door de stof geosmine die erin zit.
Zo worden ze omgezet in geosmine. Tegelijk brengt hun dood de productie van sporen op gang – de volgende generatie bacteriën die eropuit moet op zoek naar betere leefomstandigheden.
Als de regen eindelijk komt, staan de sporen en geosmine daarom klaar. En zodra het water op de grond valt, gaan de sporen via de druppels omhoog en verspreiden ze zich als een kleine geurnevel – een aerosol – vol geosmine.
Deze nevel van naar aarde ruikende geosmine vertelt je neus – zowel symbolisch als puur biologisch – dat het hoogzomer is en de natuur vruchtbaar.