Zeebodem vormt Pacifische eilanden
De Hawaïaanse vulkanen zijn zogeheten schildvulkanen: breed, relatief plat en opgebouwd uit basaltisch magma. Vrijwel de gehele zeebodem onder de oceanen bestaat uit basaltisch magma, dat ver en gemakkelijk stroomt met soms wel 15 km/h. Daardoor zien de vulkanen eruit als een ridderschild.
De flanken hellen maar weinig, waardoor een hoge schildvulkaan een enorm gebied bestrijkt. Hawaï, het grootste eiland van de archipel, bestaat uit vijf overlappende schildvulkanen en beslaat 10.430 km2.
De Hawaïaanse eilanden liggen op een rij, doordat de hotspot voortdurend nieuwe vulkanen ten zuidoosten van de oude creëert. Maar de hotspot beweegt niet – de tektonische korst van de Stille Oceaan verplaatst zich naar het noordwesten.
De hotspot bevindt zich dus onder de aardkorst en is stationair. In 1971 bracht dit geofysicus Jason W. Morgan tot een revolutionaire theorie over zogeheten manteldiapieren.
Een manteldiapier is een bel van bijzonder heet materiaal die opwelt uit de aardkern. Naast de manteldiapier die waarschijnlijk onder Hawaï ligt, is er volgens geologen ook een op het vasteland van de VS, die de supervulkaan Yellowstone heeft gevormd.