Mauna Loa is de grootste vulkaan ter wereld en meet 17 kilometer van zijn basis in zee tot de krater bovenin. Net als de andere vulkanen op Hawaï werd Mauna Loa gevormd door wat geologen een hotspot noemen – een gebied onder de aardkorst waar veel magma ontstaat. Daarom vormen zich boven deze hotspots extra grote vulkanen.
De hele Hawaïaanse archipel, met zijn acht grote eilanden en vele kleintjes, is vulkanisch, en het gebied is de plaats op de planeet waar het meeste magma per km2 opwelt.
Zeebodem vormt Pacifische eilanden
De Hawaïaanse vulkanen zijn zogeheten schildvulkanen: breed, relatief plat en opgebouwd uit basaltisch magma. Vrijwel de gehele zeebodem onder de oceanen bestaat uit basaltisch magma, dat ver en gemakkelijk stroomt met soms wel 15 km/h. Daardoor zien de vulkanen eruit als een ridderschild.
De flanken hellen maar weinig, waardoor een hoge schildvulkaan een enorm gebied bestrijkt. Hawaï, het grootste eiland van de archipel, bestaat uit vijf overlappende schildvulkanen en beslaat 10.430 km2.
De Hawaïaanse eilanden liggen op een rij, doordat de hotspot voortdurend nieuwe vulkanen ten zuidoosten van de oude creëert. Maar de hotspot beweegt niet – de tektonische korst van de Stille Oceaan verplaatst zich naar het noordwesten.
Hawaï ontspringt aan de aardkern
1. Gloeiend hete bel stijgt op
Vanuit de aardkern stijgt een bel, een manteldiapier, van extra heet materiaal op naar het oppervlak. De bel wordt omhoog gestuwd door oude korst die de andere kant opgaat en dus wegzakt.
2. Korst smelt door inwendige hitte
Als de bel de onderkant van de korst raakt, ontstaat een hotspot, waar de temperatuur hoger is dan eromheen. Hierdoor ontstaat een hoeveelheid magma die naar de oppervlakte trekt.
3. Plaat creëert een parelketting
De hotspot staat stil, terwijl de Pacifische korst naar het noordwesten drijft. Daardoor ontstaan er steeds nieuwe vulkanen, waaronder Mauna Loa, in een parelketting van tot dusver 5000 kilometer.
De hotspot bevindt zich dus onder de aardkorst en is stationair. In 1971 bracht dit geofysicus Jason W. Morgan tot een revolutionaire theorie over zogeheten manteldiapieren.
Een manteldiapier is een bel van bijzonder heet materiaal die opwelt uit de aardkern. Naast de manteldiapier die waarschijnlijk onder Hawaï ligt, is er volgens geologen ook een op het vasteland van de VS, die de supervulkaan Yellowstone heeft gevormd.