Goma, de tiende stad van de Democratische Republiek Congo, heeft circa 2 miljoen inwoners en ligt aan het Kivumeer – aan de voet van de 3470 meter hoge Nyiragongo-vulkaan.
Op zaterdag 22 mei werd de plaatselijke bevolking eraan herinnerd dat de stratovulkaan meer in petto heeft dan alleen mooie uitzichten en vruchtbare landbouwgrond. Lava stroomde uit de flank en liet een spoor van vuur, rook en dood achter. Volgens Unicef vluchtten 3000 tot 5000 Congolezen naar het buurland Rwanda.
Goma ligt maar 13-18 km van de actieve stratovulkaan Nyiragongo vandaan.
De uitbarsting is zowel een herinnering aan rampen uit het verleden als een voorbode van de potentiële massa-extinctie die diep in de Nyiragongo smeult.
Onmiddellijke ramp afgewend
De lavastroom van de Nyiragongo had een snelheid van 1 km/h, waardoor de inwoners van Goma konden ontsnappen – zelfs te voet. Velen gingen de grens met Rwanda over, en circa 25.000 mensen vluchtten naar het noorden en westen.
Daarom is de Nyiragongo zo rampzalig
Vulkanen vlak bij bewoonde gebieden zijn altijd gevaarlijk, maar door drie geologische factoren is de Nyiragongo een zeer riskante buur.
Dunne lava stroomt sneller
Normaal gesproken zitten stratovulkanen zoals de Nyiragongo vol met stroperig magma, dat explosieve uitbarstingen veroorzaakt. Maar de lava van de Nyiragongo is ongewoon dun. Deze bestaat uit verschillende gesteenten, maar heeft een laag percentage kwarts, dat lava dik maakt. En dunne lava stroomt sneller.
Hoog reservoir verhoogt snelheid
Boven op de Nyiragongo ligt een krater met een diameter van 2 kilometer, die al tientallen jaren achtereen ’s werelds grootste borrelende lavameer met gesmolten gesteente vormt. Normaal hebben zeer steile vulkanen geen kraters bovenop. Als de krater barst, kan de dunne lava eruit stromen met wel 95 km/h.
Actieve bodem rukt aardkorst uiteen
De Afrikaanse aardplaat is aan het scheuren in het gebied waar de Nyiragongo zich bevindt. De aardbevingen die daardoor ontstaan, kunnen scheuren en breuken in de vulkaan veroorzaken, waardoor magma kan ontsnappen. De vulkanische activiteit wordt vermoedelijk ook gevoed door een hotspot: een gebied in de aardmantel dat veel heter is dan normaal.
Op 23 mei veranderde de lavastroom van richting, waardoor Goma grotendeels aan de ramp ontsnapte.
VIDEO: Zie hoe de lavastroom wegen blokkeert en dorpen wegvaagt
Al zijn 17 dorpen door gesmolten steen verteerd en 32 mensen omgekomen, de inwoners zijn er goed vanaf gekomen in vergelijking met de uitbarstingen in het verleden.
In 2002 trok een lavastroom vanaf de Nyiragongo door Goma, waarbij 40 procent van de gebouwen werd verwoest en zeker 120.000 mensen dakloos werden. Minstens 250 mensen kwamen om.
Een soortgelijke uitbarsting vond plaats in 1977, met 2000 doden tot gevolg.
Toekomst Nyiragongo is onzeker
Op grond van aardbevingsmetingen, de druk en vulkanische gassen kunnen vulkanologen uitbarstingen voorspellen.
Maar rond Goma hebben de autoriteiten de vulkaan zeven maanden lang niet naar behoren bewaakt nadat de Wereldbank de financiering van het Goma Volcano Observatory had ingetrokken op verdenking van corruptie.
Op 10 mei waarschuwde het observatorium echter voor toenemende seismische activiteit, na eerdere waarschuwingen dat het lavameer van de vulkaan volliep.
Op de satellietfoto zie je hoe de lavastroom (rood) koers zet naar Goma onderin. Op wonderbaarlijke wijze stopte de stroom vlak voor de stad.
In een onderzoek uit 2020 vergeleken geologen de ontwikkeling van de vulkaankrater van de afgelopen jaren met de periode tot aan de twee uitbarstingen in 2002 en 1977. Op basis hiervan voorspelden ze dat de Nyiragongo tussen maart 2024 en november 2027 opnieuw zal uitbarsten.
Maar zelfs als de timing niet klopt, hebben we deze keer misschien nog niet het laatste van de Nyiragongo gehoord.
Volgens bronnen is het lavameer boven op de vulkaan al weer vol. En op 25 mei werd het naburige Rwanda getroffen door een aardbeving van 5,3 op de magnitudeschaal. Er vinden nog steeds aardbevingen plaats, die volgens bronnen nieuwe uitbarstingen kunnen veroorzaken.