Terwijl we miljoenen stoppen in maatregelen tegen bedreigingen van buitenaf, zoals planetoïden, negeren we vulkanische bedreigingen van binnenuit.
Die treurige conclusie trekt een aantal wetenschappers van de University of Cambridge in een nieuwe studie in Nature.
Ze onderzochten de frequentie van enorme vulkaanuitbarstingen. De kracht van een uitbarsting wordt gemeten met de vulkanische-explosiviteitsindex. Die gaat van 1 tot 8, en 8 komt ongeveer eens in de 50.000 jaar voor.
De uitbarsting in Tonga in januari was een 6 op die schaal, en dat komt eens per 50-100 jaar voor. Daardoor is het de grootste uitbraak die ooit met instrumenten is geregistreerd.
De vulkaan in Tonga, de Hunga Tonga–Hunga Ha'apai, barstte in januari 2022 uit. Het was de grootste vulkaanuitbarsting die ooit met instrumenten is geregistreerd. De uitbarsting was vanuit de ruimte te zien: dit is een satellietbeeld van de aswolk die zich als een ring verspreidt.
De vulkaan in Tonga spuwde stenen, as en ander materiaal met een totaal volume van 10 kubieke kilometer.
Daarnaast ontstonden er drukgolven die meerdere keren de aarde rondgingen en een aswolk creëerden ter grootte van de helft van Frankrijk.
‘De uitbraak in Tonga was het vulkanische equivalent van een planetoïde die de aarde nét mist. Het is een wake-upcall,’ stelt onderzoeker Lara Mani in een persbericht.
IJskernen bevatten info over frequentie
In de nieuwe vulkaanstudie bekeken de wetenschappers recentere onderzoeksartikelen over de frequentie van grotere vulkaanuitbarstingen. Die werd vastgesteld via de analyse van sporen van zwavelpieken in oude ijskernen.
Ze ontdekten dat uitbarstingen van niveau 7, 10 tot 100 keer zo krachtig als de Tonga-explosie, eens in de 625 jaar kunnen voorkomen – twee keer zo vaak als eerder berekend.
In 1815 vond de laatste explosie in categorie 7 plaats in Indonesië, met zeker 100.000 dodelijke slachtoffers. Ook daalde de temperatuur wereldwijd met 1 °C. Dit had grote gevolgen, zoals hongersnood, rellen en epidemieën.
In de wereld van nu met acht keer zo veel mensen kan een vulkaanuitbarsting in categorie 7 nog rampzaligere gevolgen hebben.
Begin augustus waren er weer vulkanen op IJsland actief. Dat gebeurt regelmatig, en deze foto komt uit 2021.
We zijn nog niet te laat
Er is echter volgens de onderzoekers nog veel wat we kunnen doen om de schade van enorme uitbarstingen te voorspellen en beperken.
Eerst moeten we alle vulkanen met een 7 of hoger op de schaal opsporen. Op dit moment zijn er van de afgelopen 60.000 jaar slechts 97 uitbarstingen in kaart gebracht.
Er kunnen over de hele wereld nog talloze gevaarlijke vulkanen verstopt zitten – bijvoorbeeld onderzees.
Daarnaast moeten we vulkanen die we al wel kennen beter in de gaten gaan houden. Er zijn nog maar weinig vulkanen met een seismometer in de buurt. En slechts een derde daarvan is opgenomen in internationale databases.
De wetenschappers pleiten ook voor speciale vulkaanbewakingssatellieten, en er moet onderzocht worden of we ondergrondse magmakamers zo kunnen manipuleren dat ze minder krachtig uitbarsten.
Ten slotte moet er meer geïnvesteerd worden in vulkaantechniek om manieren te ontwikkelen om de aerosolen die vrijkomen bij een enorme uitbarsting tegen te werken en zo een ‘vulkanische winter’ te voorkomen.
‘Directe invloed op vulkanische activiteit lijkt ondenkbaar, maar dat gold ook voor het afbuigen van planetoïden, tot de oprichting van het NASA Planetary Defense Coordination Office in 2016,’ concludeert Lara Mani.
‘Het risico op een enorme uitbarsting die de wereld vernietigt, is aanzienlijk. De huidige onderinvestering is daarom onverantwoord.’