Tussen 24 februari en 2 maart werd IJsland getroffen door 20.000 kleine aardbevingen. Dat is ongeveer twee aardbevingen per minuut.
En ze zijn nog niet voorbij.
In de vulkanische ondergrond van IJsland zijn aardbevingen heel gewoon, maar omdat het er nu zo veel zijn, maken mensen zich zorgen.
Geologen volgen alles op de voet, om te ontdekken wat er in IJsland onder de oppervlakte gebeurt en of er een enorme uitbarsting aankomt.
Orgelgeluid waarschuwt voor magma
Het epicentrum ligt 27 kilometer ten zuiden van de IJslandse hoofdstad Reykjavik.
Het opstijgend magma heeft zich in zones verzameld (grijze markeringen) en kan bijv. de vier vulkanen van het Krýsuvík-systeem activeren – dat voor het laatst actief was in de 12e eeuw. Maar het magma kan ook via scheuren in het schiereiland naar boven komen (rode markering). Door het opstijgend magma neemt de oppervlaktedruk toe, waardoor aardbevingen ontstaan.
Net als de rest van IJsland heeft dit gebied een actieve, vulkanische ondergrond die bestaat uit twee continentale platen die uit elkaar schuiven en de Mid-Atlantische Rug vormen.
Maar het schiereiland ligt al 800 jaar stil. Tot nu.
Geologen en de IJslandse overheid houden alles in de gaten met infrasone microfoons, satellieten en seismografen. Wat hebben ze ontdekt?
- Een soort orgelgeluid, dat ontstaat door de druk van de opstijgende gesmoltensteenmassa, magma.
- Veranderende hoogteverschillen in het terrein; in grote gebieden is het aardoppervlak gestegen, terwijl het op andere plekken juist gedaald is. Dat wijst op bewegend magma onder het aardoppervlak.
- Kleine en middelgrote aardbevingen van 5,7 op de momentmagnitudeschaal, de opvolger van Richter. Uit deze bevingen blijkt dat de opstijgende magmalichamen groter worden.
Magma stijgt op uit de magmakamer (3) en vormt verschillende intrusies (1, 2, 4-7) die de aardlagen doorboren of ertussen sijpelen, waarna het vaak stolt. Een intrusie, de zogenoemde laccoliet (1), kan het aardoppervlak optillen en, als de druk hoog genoeg is, doorbreken.
Sommige geologen denken dat de hevige activiteit wijst op een toekomstige doorbraak. Als dat gebeurt, zal de lavastroom niet zo krachtig zijn, maar wel heel lang duren...
Lavastroom van 100 jaar
Uit historische gegevens blijkt dat de uitbarstingen bij Reykjavik elke 800 jaar plaatsvinden, na een periode met veel aardbevingen.
Omdat de plaatselijke ondergrond uit basaltsteen bestaat, zal er een dunne lavastroom ontstaan. Dit type magma kan niet zo’n hoge druk opbouwen en veroorzaakt dus ook niet dezelfde heftige explosies als andere steensoorten.
Maar de uitbarsting kan wel heel lang duren:
Het magma kan wel 100 jaar naar boven blijven komen in kleine, verspreide uitbarstingen. Dat was ook het geval bij de laatste uitbarsting.
Er zijn nu minder aardbevingen, wat kan betekenen dat het magma onder het oppervlak gestold is. Maar er is nog steeds veel seismische activiteit, dus geologen houden alles goed in de gaten.
Intussen adviseert de IJslandse regering haar bevolking om waakzaam te zijn.