Sahara is grootste woestijn op aarde
Een woestijn is een gebied waar nog geen 250 millimeter neerslag per jaar valt. En afgezien van de ‘ijswoestijnen’ van de Noord- en Zuidpool is de Sahara de grootste woestijn op aarde.
De woestijn bedekt het grootste deel van Noord-Afrika en strekt zich uit over ruim 9 miljoen km{sup}2{sup}.
De hoeveelheid zand is onvoorstelbaar, en elk jaar waait er zeker 180 miljoen ton op in gigantische zandstormen.
Zandstormen kunnen windsnelheden tot 40 km/h bereiken en tonnen zand en stof verplaatsen.
De Sahara is beroemd om zijn spectaculaire zandduinen – ook ‘erg’ genoemd – die bijna 300 meter hoog kunnen worden en zich over 100 kilometer kunnen uitstrekken.
Zand maakt echter slechts een kwart uit van de totale woestijnoppervlakte.
Het grootste deel van de Sahara bestaat uit grind en rotsen. Naast duinen kent de woestijn ook bergen en oases.
Monsterwolk trekt de oceaan over
Op 17 juni 2020 trok de grootste stofwolk in ruim 20 jaar 8000 kilometer over de Atlantische Oceaan van de Sahara naar de VS, het Caribisch gebied en Zuid-Amerika. Satellieten legden de reis vast.
Waar ligt de Sahara?
Groene muur moet Sahara remmen
De Sahara ligt in het noorden van Afrika en beslaat meer dan een derde van het continent.
De reusachtige woestijn strekt zijn dorre tentakels uit over 11 landen – Egypte, Algerije, Tsjaad, Libië, Mali, Mauritanië, Marokko, Niger, Soedan, Westelijke Sahara en Tunesië.
De Sahara strekt zich uit over een groot deel van het Afrikaanse continent.
Sinds 1920 is de Sahara 10 procent gegroeid, volgens een studie aan de universiteit van Maryland in de VS.
Als oorzaken van de woestijnuitbreiding worden de natuurlijke en de door de mens veroorzaakte klimaatveranderingen genoemd, maar ook de roofbouw door de mens, waardoor nog meer vegetatie verdwijnt.
Woestijnvorming bedreigt de Afrikaanse landen die aan de Sahara grenzen, want hun landbouwgronden veranderen in droog zand.
In 2005 besloten 11 Afrikaanse landen de machtige woestijn te bestrijden door een groene muur van bomen dwars over het continent te planten.
De Grote Groene Muur heeft tot doel de landbouwgrond en de bestaansmiddelen te verbeteren voor de 280 miljoen mensen die in de getroffen gebieden wonen. In 2030 moeten er 10 miljoen hectare bomen zijn geplant en 100 miljoen hectare land zijn hersteld.
Hoe diep is het zand in de Sahara?
Sahara was een weelderig paradijs
Het zand in de Sahara is 21 tot 43 meter diep.
Onder het zand bevinden zich gesteenten, en met behulp van satellieten zijn er ook talrijke opgedroogde rivieren en meren in kaart gebracht.
De ondergrondse overblijfselen uit het verleden tonen aan dat ’s werelds grootste woestijn tot een paar duizend jaar geleden een weelderige plek was.
Geologen hebben diep onder de Sahara water gevonden, dat daar naar schatting al zeker 200.000 jaar aanwezig is.
Het water is volgens geologenafkomstig van een nu opgedroogd megameer dat een kwart miljoen jaar geleden is ontstaan toen de Nijl de oostelijke Sahara overstroomde en een meer van ruim 42.000 km2 creëerde.
Hoe is de Sahara ontstaan?
Hoe de Sahara van een weelderig gebied veranderde in ’s werelds grootste woestijn was decennia lang een mysterie. Maar in 2010 kwamen wetenschappers van het National Institute of Scientific Research in Quebec met een theorie.
Door afzettingen op de bodem van het Yoameer in Tsjaad te analyseren, hebben de onderzoekers onder leiding van geoloog Pierre Francus aangetoond dat de Sahara waarschijnlijk vanaf halverwege het holoceen is opgedroogd, een periode die 10.000 jaar teruggaat.
In ’s werelds grootste woestijn valt gemiddeld nog geen 250 millimeter regen per jaar. Sommige jaren regent het helemaal niet, andere jaren vallen er meer buien in de snikhete woestijn. De meeste regen valt meestal tussen december en maart.
Volgens de onderzoekers was de vorming van ’s werelds grootste woestijn te wijten aan veranderingen in de baan van de aarde rond de zon, waardoor de zonnestraling in het gebied werd beïnvloed. En dat had gevolgen voor weerpatronen als de moesson.
De moesson is het regenachtige windsysteem dat vooral Azië treft en het regenseizoen inluidt. Vóór de veranderingen in de baan van de aarde om de zon werd de Sahara bewaterd door de moesson, maar toen dit weersverschijnsel afnam, begon de vegetatie in de Sahara te verdwijnen en droogde het gebied geleidelijk uit.
‘De resultaten tonen aan dat de Sahara 6000 jaar geleden begon uit te drogen. De woestijn bereikte het stadium van zijn huidige omstandigheden zo’n 1100 jaar geleden,’ vertelde Pierre Francus in 2010 aan space.com.
Welke dieren leven er in de Sahara?
Dorre woestijn heeft rijke fauna
Overdag kan het in de Sahara 57 °C worden, terwijl de nachttemperaturen vaak onder het vriespunt liggen omdat de verhitte bodem zijn warmte snel verliest – deels omdat er geen wolkendek is om de warmte vast te houden die de bodem afgeeft wanneer de zon ondergaat.
Ondanks deze extreme omstandigheden leven er allerlei dieren.
Er zijn zeker 300 vogelsoorten in de Sahara, en in het woestijnzand, de moerassen en de rotsen wemelt het van de hagedissen, kameleons, schorpioenen en slangen als cobra’s en adders.
De woestijn is ook het leefgebied van een aantal unieke dieren, waaronder de West-Afrikaanse krokodil, de woestijnvos (fennek), de zilvermier en de Saharacheetah.
Deze laatste wordt ernstig met uitsterven bedreigd – van het roofdier zijn er nog zo’n 250 over.
Sahara huisvestte zeemonsters
Het is moeilijk voor te stellen, maar 50 miljoen jaar geleden bevatte ’s werelds grootste woestijn een oceaan van 3000 vierkante kilometer – vier keer de omvang van New York City. Dat blijkt uit een Amerikaans onderzoek uit 2019.
De zee, die 50 meter diep was, herbergde allerlei vreemde dieren, zoals zeeslangen van 12 meter, reuzenkrokodillen en enorme longvissen.
Dit blijkt uit vele fossielen die wetenschappers in het noorden van Mali hebben opgegraven en geanalyseerd.
Amerikaanse paleontologen vonden fossiele tanden van een al lang uitgestorven longvis.
Vanwege de gigantische afmetingen van de soort vroegen wetenschappers zich af of er sprake was van ‘gigantisme’ in de nu opgedroogde zee.
Gigantisme is een evolutionair verschijnsel waarbij diersoorten als gevolg van plaatselijke omstandigheden enorm worden. Dit kan in de diepzee zijn of op geïsoleerde eilanden waar de dieren geen natuurlijke vijanden hebben.
De opgravingen in Mali vonden plaats in 1999, 2003 en 2009, maar de onderzoekers namen in hun studie ook fossielen mee die eerder waren opgegraven. In de jaren 1980 vonden Britse archeologen in het gebied allerlei fossielen, zoals een enorm schildpaddenschild, die opnieuw zijn geanalyseerd.
Lees ook: Het grootste meer ter wereld