Het wonderkruid silphium behoorde tot de beroemdste planten van de klassieke oudheid. De oude Egyptenaren, Grieken en Romeinen gebruikten de plant voor medicijnen, voedsel en anticonceptie.
Maar als gevolg van roofbouw en doordat de plant zich slecht liet kweken, verdween silphium 2000 jaar geleden.
Nu menen wetenschappers de wonderplant te hebben herontdekt in Turkije – bijna 1300 kilometer van zijn oorspronkelijke leefgebied.
De ontdekking werd gedaan door de Turk Mahmut Miski, hoogleraar farmacognosie (de studie naar de natuurlijke ingrediënten van medicijnen) aan de universiteit van Istanbul.
Preciezer gezegd vond Miski in 1983 op de vulkaan Hasan Dağı in Turkije de plant Ferula drudeana, waarvan hij gaandeweg ging vermoeden dat dit dezelfde plant was als silphium.
Vorig jaar publiceerde hij een onderzoeksartikel in het tijdschrift Plants, maar het nieuws bereikte pas onlangs het grote publiek dankzij een interview in National Geographic.
Wonderplant uit de oudheid
In de antieke wereld was silphium een van de populairste handelsgoederen in het Middellandse Zeegebied. Het gele kruid werd gebruikt tegen buikpijn, wratten en nog veel meer. En in het Romeinse Rijk was het een delicatesse.
Onder Julius Caesar lag er in de keizerlijke schatkamer, naast goud, meer dan 500 kilo silphium.
De plant werd voor het eerst door een kroniekschrijver gedocumenteerd rond 638 v.Chr., nadat er een ’zwarte regen’ was gevallen langs de kust van Cyrenaica in het huidige Libië.
700 jaar later verdween het kruid, en de Romeinse geschiedschrijver Plinius de Oudere schrijft in zijn Naturalis Historia (ca. 77 n.Chr.) dat de laatste stengel aan keizer Nero werd gegeven.
Sinds de middeleeuwen hebben botanische ontdekkingsreizigers naar de plant gezocht, en veel historici zien de verdwijning van silphium als de eerste geregistreerde uitsterving van een soort.
De Egyptenaren gaven de plant weer in hun hiërogliefen, de Grieken en Romeinen schreven erover in boeken en graveerden hem in Cyrenaïsche munten.
Overeenkomsten in historische bronnen
Met die historische aantekeningen over en afbeeldingen van silphium vergeleek Mahmut Miski Ferula drudeana.
Hij zag overeenkomsten tussen de dikke, vertakte wortels en de gele bloemen. En de planten hebben dezelfde geneeskrachtige werking.
Bovendien zeggen plantage-eigenaren in de buurt van het gebied waar Ferula drudeana groeit, dat schapen en geiten bijzonder dol zijn op de bladeren, wat ook in een tekst van Plinius wordt vermeld.
Uit de stengels van Ferula drudeana komt hetzelfde harsachtige sap als uit de silphium. Ferula drudeana behoort tot dezelfde familie als venkel en peterselie, en silphium zou dezelfde eigenschappen hebben als peterselie.
Moeilijk te kweken
Ferula drudeana is gevonden op twee plaatsen in Turkije, waar duizenden jaren geleden Grieken woonden.
Miski denkt dat silphium door Grieken vanuit Cyrenaica naar Hasan Dağı is gebracht, die het kruid in de bergpas zaaiden en het weer vergaten.
Ferula drudeana is namelijk heel moeilijk in het wild te kweken. Miski moest een speciale zaaitechniek toepassen, koude stratificatie, om ze in een kas te kunnen kweken.
Op dit moment bestaan er wereldwijd slechts 600 afzonderlijke planten, waarvan de helft in het wild groeit en de rest in kassen. Het duurt jaren voordat de plant een stadium bereikt waarin hij commercieel gebruikt kan worden.
Ferula drudeana bevat 30 zogeheten metabolieten. Dit zijn stoffen die gebruikt kunnen worden voor de bestrijding van kanker en om zwangerschap te voorkomen.