Ten oosten van de Zuid-Italiaanse stad Napels ligt de beroemde vulkaan Vesuvius, die in 79 v.Chr. Pompeï ruïneerde.
Als je in het centrum van Napels naar het westen gaat, kom je bij de voet van nog een vulkaan: de minder bekende Campi Flegrei.
Terwijl de Vesuvius de laatste paar eeuwen relatief actief is, is de Campi Flegrei al 500 jaar niet uitgebarsten.
Maar nu waarschuwen onderzoekers voor een mogelijke ernstige uitbarsting van de Campi Flegrei, wat in het Oud-Grieks ‘brandende velden’ betekent.
De Campi Flegrei wordt een supervulkaan genoemd, een aanduiding voor vulkanen die bij een uitbarsting meer dan 1000 kubieke kilometer aan ‘materiaal’ kunnen uitspuwen.
Vaak herken je supervulkanen aan hun krater, want de uitbarsting kan zo hevig zijn, dat de vulkaan zichzelf kapot maakt en een krater achterlaat.
Technisch gezien is de Napolitaanse vulkaan geen echte supervulkaan. De grootste uitbarsting van de Campi Flegrei, 39.000 jaar geleden, was net niet groot genoeg om een ‘supervulkaan’ te heten, maar het scheelde niet veel.
Aardkorst tot breekpunt geduwd
De krater bij de Campi Flegrei is sinds 1538 niet uitgebarsten, maar sinds 2005 worden er verhogingen in de aarde waargenomen.
De onderzoekers van University College London en het Italiaanse National Institute of Geophysics & Volcanology houden daarom de geologische activiteit van de vulkaan met seismische waarnemingen in de gaten om te kijken hoe waarschijnlijk een uitbarsting is.
En het begint erop te lijken dat de aardkorst onder de Campi Flegrei op barsten staat.
‘De supervulkaan heeft een korst die zwakker wordt en vatbaarder is voor scheuren, waardoor een eruptie op de loer ligt,’ zegt de hoofdauteur van de studie, Christopher Kilburn, hoogleraar vulkanologie aan het University College London.
Campi Flegrei ligt 18 kilometer ten westen van het centrum van Napels. De supervulkaan wordt omringd door middelgrote voorsteden.
De onderzoekers benadrukken wel dat deze resultaten nog niet betekenen dat er binnenkort een uitbarsting zal plaatsvinden.
‘De breuk kan een spleet in de aardkorst creëren, maar voor een uitbarsting moet het magma dan nog wel naar een bepaalde plek worden geduwd,’ zegt hoogleraar Kilburn.
Gloeiend heet gas geeft druk
De ondergrondse onrust is waarschijnlijk ontstaan door vulkanisch gas dat 3 kilometer onder de Campi Flegrei de aardkorst in sijpelt, waar de vulkaan het opzuigt als een spons.
Daardoor begint de aardkorst uit te rekken en te verdraaien, met aardbevingen tot gevolg.
Als er genoeg vulkanisch gas in de korst komt, kunnen de hitte en druk van het gas in de krater de ‘kritieke ontgassingsdruk’ bereiken, waardoor hij openbarst en een spleet opent waar het magma tijdens een eruptie vanonder doorheen kan.
Diep onder de grond hebben het gas en magma sinds de jaren 1950 langzaam de korst van de Campi Flegrei verbogen en verzwakt, waardoor hij volgens de studie nog maar een derde van de druk kan hebben die hij in 1984 kon weerstaan.
Buurman van een half miljoen mensen
Kilburn zegt dat het onmogelijk te voorspellen is wanneer – en of – de vulkaan zal uitbarsten, maar dat een eruptie ‘heel gevaarlijk’ zal zijn voor de 500.000 mensen die vlakbij de krater van de Campi Flegrei wonen.
Zo zaaien supervulkanen dood en verderf
Aswolk blokkeert zonnestralen
Een uitbarstingskolom stijgt op uit de vulkaankrater en verspreidt zich met de wind. De aswolk verduistert de lucht en blokkeert zonlicht.
Straalstromen sturen zwavelzuur de wereld rond
Zwaveldeeltjes veranderen in zwavelzuur – aerosolen – in de stratosfeer, vanwaaruit ze zich wereldwijd verspreiden via straalstromen.
Aerosolen koelen de planeet af
De aerosolen reflecteren zonlicht weg van de aarde, waardoor de gemiddelde temperatuur wereldwijd met wel 10 graden °C daalt.
Het ergste scenario zou zijn als de laatste uitbarsting van de Campi Flegrei herhaald wordt, want dan zal de vulkaan gesmolten steen en vulkanische gassen de stratosfeer in sturen, 33,5 meter hoge tsunami’s veroorzaken en wolken van zwavel en giftige as verspreiden, waardoor oogsten mislukken, diersoorten massaal zullen uitsterven en de aarde een jarenlange winter tegemoetgaat.