Afgelopen maandag zijn meerdere inwoners van de Noorse gemeente Rauma in de provincie Møre og Romsdal geëvacueerd vanwege gevaar voor vallende rotsblokken.
Half juni hebben de Noorse autoriteiten het dreigingsniveau al verhoogd naar geel. Zondag werd dit opgeschaald naar oranje en later rood.
Dat gebeurde omdat de 1300 meter hoge berg Mannen dreigt te bezwijken door hevige regenval en aardverschuivingen.
De seismische beweging is daardoor versneld, aldus het Noorse directoraat voor waterbeheer en energie in een persbericht.
En die dreiging is voelbaar. Deskundigen verwachten dat er maar liefst 120.000 kubieke meter aan rotsblokken zal vallen, waarschijnlijk van ongeveer 1000 meter hoogte.
Best bewaakte mogelijke ramp
Uit de monitoring van het berggedeelte Veslemannen blijkt dat er de laatste jaren bij hevige regenval veel en grote aardverschuivingen hebben plaatsgevonden. Naar aanleiding daarvan zijn er meermaals inwoners van de gemeente Rauma geëvacueerd.
Het is niet de enige plek in Noorwegen waar een loodzware rotsformatie complete dorpen dreigt weg te vagen. Ook bij drie andere bergen, die dag en nacht in de gaten worden gehouden, is het risico op aardverschuivingen groot.
Dit gaat om de Hegguraksla, Nordnesfjellet en Åknes. Die laatste is waarschijnlijk de best bewaakte potentiële natuurramp ter wereld.
Tsunami ligt op de loer
De Åknes, die ook in de provincie Møre og Romsdal ligt, kan vandaag, morgen of over 10 jaar met zijn 150 miljoen ton gesteente vanaf 900 meter hoogte in de diepte van de Sunnylvsfjord storten.
Computermodellen en tests met een schaalmodel laten zien dat er dan een vloedgolf van 70 meter hoog kan ontstaan, die het dorp Geiranger compleet van de kaart veegt.
De circa 250 inwoners krijgen echter ruim op tijd bericht. Dat is althans de bedoeling. Seismische sensoren hebben hun gevoelige blik continu op het binnenste van de berg gericht. Webcamera’s, laserafstandsmeters en telescoopstangen melden zelfs de kleinste bewegingen.
En geologen zijn alert op de 600 meter lange en 20 meter diepe scheur, die steeds groter wordt. Op sommige plekken met wel 15 centimeter per jaar.
Dat komt doordat de Åknes rust op een zogeheten glijvlak. Het glijvlak is ontstaan doordat het gesteente waaruit de berg voornamelijk bestaat, gneis, op een diepte van 100 meter afgesleten en poreus is. Dat vermindert de wrijving, waardoor de kans toeneemt dat alles boven het glijvlak gaat schuiven en in de fjord belandt.
Dat de aardverschuiving gaat plaatsvinden, staat vast. De vraag is alleen: wanneer?
De kwetsbare anatomie van de Åknes
Het glijvlak
De Åknes bestaat uit het gesteente gneis. Op 100 meter diepte is het gneis sterk afgesleten en is de wrijving zeer laag. Op den duur zal het gedeelte erboven door de zwaartekracht gaan schuiven en in het water storten.
De scheur
De scheur is 600 meter lang en 20 meter diep. Hij vreet zich continu een weg door de berg, maar dit gaat heel langzaam – met zo’n 0,1-0,5 millimeter per dag. Pas als de scheur zich met meer dan 10 millimeter per dag voortplant, gaat het alarm af. De politie wordt opgeroepen en de evacuatie begint.
Het meest instabiele deel
Het bovenste, noordelijke deel van de bergwand is het meest instabiele en actieve stuk.
De Sunnylvsfjord
Hier zal de vermoedelijk 70 meter hoge tsunami ontstaan. Dat de golf zo hoog wordt, komt doordat het water maar tegen de fjordwanden blijft botsen en niet net zo kan afnemen als een tsunami in zee.