Shutterstock
Uit Zweeds onderzoek blijkt dat schadelijke ‘eeuwige chemicaliën’ zich verspreiden via rivieren, zeestromen, grondwater en zelfs regen.
Natuur
Milieu

Het regent eeuwige chemicaliën

Een nieuwe limiet is bereikt: de hoeveelheid PFAS in de systemen op aarde overschrijdt nu de aanbevelingen van gezondheidsautoriteiten in de EU en de VS.

Voor abonnees
Gepubliceerd op 24.08.22
Door Mikkel Bjerg

De wereld loopt over van de ‘eeuwige chemicaliën’. Dat blijkt uit een nieuwe studie van de universiteit van Stockholm, die het gehalte van vier eeuwige chemicaliën in rivieren, zeestromen, grondwater en regenwater onderzocht.

De universiteit stelt vast dat de hoeveelheid poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS) in regenwater vaak de grenswaarde overschrijdt die Europese en Amerikaanse gezondheidsautoriteiten hebben vastgesteld voor schadelijke concentraties.

Uit meer studies blijkt dat PFAS schadelijk zijn voor mens en dier, en de PFAS die we tot nu toe in het milieu hebben geloosd zijn zo wijdverspreid dat we ze niet kunnen opruimen.

Dit stelt een van de onderzoekers van de studie, Jana Johansson, van de faculteit Milieuwetenschappen van de universiteit van Stockholm.

Feiten over het onderzoek

Er zijn meer dan 12.000 chemicaliën op fluorbasis in de industrie (waaronder PFAS-moleculen). Ze zijn zeer water-, olie- en vetafstotend en worden in van alles gebruikt, van voedselverpakkingen tot regenkleding, antiaanbakpannen en verf.

  • De onderzoekers bestudeerden de gehaltes van vier soorten PFAS in rivieren, oceanen, meren en regenwater: PFOA, PFOS, PFNA en PFHxS.
  • Ze maten concentraties PFAS in regenwater die de grenswaarden van de VS en de EU overschrijden – zowel in fabrieken waar de fluorverbindingen werden geproduceerd of toegepast, in steden als op het platteland.
  • De studie concludeert dat de mondiale limiet voor PFAS-uitstoot overschreden is, omdat PFAS overal zijn – in potentieel schadelijke hoeveelheden.

PFAS hopen zich op in planten, dieren en mensen

Als mensen en dieren voedsel en water met PFAS binnenkrijgen, hopen die zich op in het bloed en de organen, omdat we ze niet kunnen afbreken. In te grote hoeveelheden verhogen ze de kans op hormonale stoornissen en bepaalde soorten kanker, en schaden ze het immuunsysteem.

Jana Johansson legt aan Wetenschap in Beeld uit dat de grenswaarden voor PFAS die wereldwijd door gezondheidsautoriteiten zijn vastgesteld steeds lager zijn geworden naarmate het gezondheidsonderzoek vorderde en de concentratie van PFAS in oppervlakte- en grondwater toenam.

En nu lijkt het erop dat de fluorverbindingen zich nog makkelijker verspreiden dan we dachten. Bijna overal worden hoge concentraties van PFAS aangetroffen – zelfs in het noordpoolgebied.

‘Het gevolg is dat we allemaal voortdurend aan kleine doses van deze stoffen worden blootgesteld. We kunnen niet voorspellen hoe of hoezeer het ons zal beïnvloeden. Maar we weten wel dat we balanceren op de grens – of eroverheen gaan – van hoeveel PFAS er volgens de gezondheidsautoriteiten in oppervlaktewater mogen zitten,’ zegt Jana Johansson.

Er komen steeds nieuwe typen PFAS bij

Jana Johansson legt uit dat het een onmogelijke klus is om alle beken, rivieren, meren, grondwaterbekkens en zeestromen op te ruimen, maar PFAS kunnen gelukkig afgebroken worden in waterzuiveringsinstallaties.

En er worden steeds nieuwe processen ontwikkeld waarmee het makkelijker en goedkoper wordt om PFAS uit drink- en afvalwater te halen.

‘Maar in de natuur krijgen we het niet weg – en er komen steeds nieuwe typen PFAS bij. De industrie gebruikt niet alleen maar de vier moleculen waarnaar we op zoek, zoals 20 jaar geleden. Die zijn nu het topje van de ijsberg, want er worden duizenden fluorverbindingen gebruikt,’ aldus Johansson.

Lees ook:

Ze licht toe dat het gezondheidsonderzoek de vele nieuwe soorten PFAS nauwelijks kan bijhouden, dus ze raadt aan om producten waarin PFAS verwerkt zijn links te laten liggen.

‘Als we het ene type PFAS illegaal maken, wordt er weer een nieuwe soort ontwikkeld. En we weten dat het zich ophoopt in water, in land, in dieren en in mensen. De chemicaliënstrategie die de EU heeft opgesteld, vermeldt dat we moeten stoppen met het gebruik van elk type PFAS – maar hoe en wanneer dat moet gebeuren, daar heb ik geen idee van.’