De tropische koraalriffen vormen een van de meest diverse en soortenrijke gebieden op aarde, in dat opzicht alleen overtroffen door het tropisch regenwoud.
In de riffen kom je duizenden kleurrijke vissen tegen, maar ook de meeste andere diergroepen in zee: kreeftachtigen, weekdieren, wormen, manteldieren, stekelhuidigen en nog veel meer.
Leven in koraalrif
Het leven in het koraalrif is gevarieerd en bont. De koralen zelf, die het rif vormen, kunnen allerlei kleuren en vormen hebben.
Reuzenmosselen
De tropische koraalriffen huisvesten de grootste mossel op aarde, de tot 2 meter brede doopvontschelp of reuzenmossel.
Zachte koralen
Zachte koralen komen veel voor in kalm water. Anders dan de harde dragen de zachte koralen niet bij aan het koraalrif.
Anemoonvis
Er zijn meerdere soorten anemoonvissen, die in de buurt van zeeanemonen leven.
Zeeanemonen
Zeeanemonen komen veel voor in het koraalrif. De grootste kunnen tot een halve meter lang worden.
Dat die duizenden diersoorten zo dicht op elkaar kunnen leven, komt door het koraalrif zelf. Dit is gedurende duizenden jaren opgebouwd door koraaldieren.
Door kalk in dunne laagjes op elkaar uit te scheiden hebben ze heel langzaam een gevarieerd onderwaterlandschap opgebouwd met metershoge kalkbollen, die soms vol gaten en holtes zitten en uiteenlopende leefplekken bieden.
Great Barrier Reef
Zeeschildpadden: 6 soorten
Zee-egels en zeesterren: 600 soorten
Zeeslangen: 14 soorten
Haaien: 125 soorten
Schelpdieren en slakken: 500 soorten
Vissen: 1500 soorten
Koralen: 400 soorten
De koraaldieren zelf zijn kleine, stervormige diertjes die soms op piepkleine zeeanemonen lijken. Ze leven in grote kolonies die vlak, vertakt, rond of bolvormig kunnen zijn, en zacht of hard. Alleen de harde soorten kunnen echter koraalriffen vormen. Veel koralen hebben speciale kleuren, maar niet van zichzelf.
De kleuren zijn afkomstig van minuscule algen, zogeheten zoöxanthellen, die in de weefsels van het koraaldier leven. De koralen en algen leven samen in een symbiose waar beide partijen van profiteren.
Koraaldier
Volgroeide koraaldieren bestaan uit een simpele 'buis' die aan de ene kant open en aan de andere kant dicht is. Elk dier is hooguit drie millimeter lang, maar doordat ze via uitstulpingen van het lijf verbonden zijn, kunnen ze enorme riffen vormen, zoals het Great Barrier Reef van 2.300 kilometer lang. De volgroeide koraaldieren zitten vast in het koraal en voeden zich door algen en diertjes met hun tentakels te vangen.
Mond
Maag
De tentakels dienen voor het vangen van algen en prooidieren en leiden ze naar de mond.
Het kalkskelet dient als bodem en als holte waar koraaldieren zich in kunnen terugtrekken.
Giftige netelcellen worden afgevuurd als de tentakels worden aangeraakt.
Bindweefsel puilt uit de lichaamswand en verbindt alle koraaldieren in de kolonie.
De koraaldieren kunnen wel eetbare deeltjes in het water vangen met hun tentakels, maar de fotosynthese van de algen geeft ze een extra energieboost in de vorm van onder meer koolhydraten.
De algen leiden op hun beurt een veilig bestaan in het weefsel van de koraaldieren. De koraalriffen fungeren vooral als leefgebied voor veel verschillende dieren. Maar er zijn ook soorten die zich hebben aangepast en van de koraalkolonies zelf leven. Dit geldt bijvoorbeeld voor de grote doornenkroon.
Belangrijke kleuren
Wetenschappers hebben zich afgevraagd welke werking de kleurenexplosie van de koraalriffen eigenlijk heeft. Die kleuren zijn het gevolg van het enorme aantal soorten dat op een koraalrif leeft. Bij hun onderzoek kwamen de wetenschappers uit op twee voor de hand liggende functies.
Ten eerste zouden de dieren zónder de vele patronen en kleurtekeningen veel tijd kwijt zijn met het vinden van hun soortgenoten – en een foutje kan fataal zijn. Ten tweede werken de kleuren als camouflage. Door de bonte kleurenpracht is het voor een roofdier bijvoorbeeld moeilijk om zijn aandacht op één dier te richten en het met zijn ogen te blijven volgen.
Deze zeester stuwt eenvoudigweg zijn maag uit zijn bek en legt die over een koraalbol, waarna hij alle koraaldieren verteert waarmee hij in contact komt, totdat alleen het kalksteenskelet nog over is. Andere fervente koraaleters zijn de papegaaivissen, waarvan de tanden zijn versmolten tot een grote, snavelachtige structuur waarmee ze de koraaltakken in kleine, hapklare stukken kunnen knagen.
Ze verteren de koraaldieren en scheiden de kalksteen weer af in poedervorm.
Koraalrif is meer bedreigd dan ooit
De warmterecords van de laatste tijd zijn slecht nieuws voor het koraalrif. Wanneer de zeetemperatuur stijgt, raken de koraaldieren gestrest en spuwen ze de algen in hun weefsel uit. Aangezien de algen 90 procent van de energie leveren, zullen de koraaldieren verhongeren als de temperatuur niet snel daalt. Door de stijging van de temperatuur verbleken de koralen en sterven ze af.
Door warmer zeewater verbleekt en sterft het koraal.
In 2016 stierf 29 procent van het koraal van het Great Barrier Reef in laag water af, en die alarmerende ontwikkeling hield aan in 2017. De onderzoekers weten nog niet in hoeverre het rif zich zal herstellen. Naast klimaatverandering vormen vervuiling en overbevissing een bedreiging voor de kwetsbare organismen.