Door de mens veroorzaakte klimaatverandering eist deze jaren zijn tol van de Antarctische ijskap. Maar de smeltende ijskap stelt wetenschappers ook in staat nieuwe kanten van het mysterieuze ijscontinent te ontdekken.
Onlangs werd de ontdekking van een groot waterreservoir onder het ijs aan de westkant van Antarctica bekendgemaakt, en nu heeft een ander team een reusachtig meer onder het ijs gevonden aan de oostkant van het continent.
Het meer kan ons hopelijk veel vertellen over Antarctica en de manier waarop het continent op de klimaatverandering reageert.
Radarreflecties verraden duizenden jaren oud meer
Met 370 km2 is het pas ontdekte meer onder het ijs iets kleiner dan de Oostenrijkse hoofdstad Wenen.
Het is Lake Snow Eagle gedoopt naar het vliegtuig dat het meer tijdens een fly-over opmerkte. Het ligt in een kloof van een kilometer diep in Princess Elizabeth Land, een Antarctische hoogvlakte.
Het reusachtige meer gaat schuil onder 3 kilometer ijs. Het is ruim 49 kilometer lang, 15 kilometer breed en 198 meter diep. De afzettingen op de bodem zijn tot 305 meter diep en kunnen riviersedimenten bevatten die ouder zijn dan de ijskap zelf, die een dikke 34 miljoen jaar geleden ontstond.
Het ijscontinent Antarctica
Antarctica is een continent op de zuidpool van de aarde.
Het wordt voor 98 procent bedekt door ’s werelds grootste ijskap. Die beslaat een gebied van bijna 14 miljoen km2 en is maximaal 4,8 kilometer dik.
De ijskap bevat 26,5 miljoen km3 ijs, wat overeenkomt met 61 procent van al het zoete water op aarde. Als al het ijs zou smelten, zou de zeespiegel tussen de 61 en 70 meter stijgen.
Aan de oostkant van Antarctica rust de ijskap op een groot stuk land, terwijl in het westen het ijs een diepte bereikt van meer dan 2500 meter onder de zeespiegel.
Op Antarctica zijn zo’n 400 met ijs bedekte (subglaciale) meren gevonden. Het grootste is het Vostokmeer, dat een oppervlakte heeft van circa 12.500 km2. Volgens wetenschappers is het minstens 20 miljoen jaar van de buitenwereld afgesneden geweest.
Een team wetenschappers zag de eerste aanwijzingen van een reusachtig meer toen satellietbeelden een flinke depressie onder de Antarctische ijskap lieten zien.
Daarna vloog het team drie jaar systematisch over de locatie met een radarsysteem en sensoren die door het ijs heen kunnen kijken en metingen doen van de zwaartekracht en het aardmagnetisch veld.
Bodem van het meer zegt iets over verleden en toekomst
De onderzoekers willen de afzettingen op de bodem van het meer bekijken: die kunnen informatie bevatten over de prille ijskap. Zo kunnen ze ontdekken hoe Antarctica eruitzag voordat de ijskap kwam.
Het onderzoek kan antwoord geven op een aantal prangende vragen: hoe was het op Antarctica voordat het bevroor? Hoe hebben klimaatveranderingen de ijskap in de loop van de geschiedenis beïnvloed? En hoe zou de ijskap zich in de toekomst kunnen gedragen als de wereld opwarmt en het ijs smelt?
Een kaart van Antarctica. Lake Snow Eagle ligt in een kloof in het oosten onder kilometers ijs. Het meer werd vanuit de lucht ontdekt met radar die door het ijs kan kijken en andere geofysische instrumenten.
‘Dit meer bevat waarschijnlijk een soort verslag van de geschiedenis van de Oost-Antarctische ijskap, zijn vorming meer dan 34 miljoen jaar geleden, en zijn groei en evolutie door de glaciale cycli [ijstijden, red.],’ zegt pooldeskundige Don Blankenship, senior onderzoeker aan de universiteit van Texas en een van de ontdekkers van Snow Eagle Lake, in een persbericht.
‘Onze waarnemingen wijzen er ook op dat de ijskap zo’n 10.000 jaar geleden sterk veranderde, maar we hebben geen idee waarom,’ merkt hij verder op.
Het onderzoek van Lake Snow Eagle kan ook kennis opleveren over de rol van de zogeheten westenwinddrift bij de vorming van de ijskap. De westenwinddrift is een ring van koud water die rond het continent draait en die volgens wetenschappers verantwoordelijk is voor het koele klimaat aldaar.
Als onderzoekers het gedrag van de Antarctische ijskap in de loop van de tijd en de cyclus ervan in kaart kunnen brengen, kunnen ze wellicht iets zeggen over de manier waarop hij zal reageren op de huidige klimaatverandering en hogere temperaturen.
Zo kunnen we achterhalen welk deel van de veranderingen bij de cyclus van het ijs hoort en welk deel door de mens is veroorzaakt.
Lees ook: Het grootste meer ter wereld