Hoe kunnen wolken ’s nachts oplichten?

Wat zijn dat voor bijna lichtgevende wolken die in de zomer soms aan de nachtelijke hemel verschijnen?

Lichtgevende wolken in de nacht — © Shutterstock

Gepubliceerd op 21.06.23

Wolken die midden in de nacht lijken op te lichten, worden lichtgevende nachtwolken genoemd. Ze lichten op in de zomernacht doordat de zon er nog op schijnt, ook al is hij onder.

Dit is mogelijk doordat nachtwolken de hoogste wolken in de atmosfeer zijn – 75-90 kilometer boven het aardoppervlak.

Ter vergelijking: gewone wolken zweven op maximaal 15 kilometer hoogte.

Nachtwolken lichten op in noord en zuid

Lichtgevende nachtwolken zijn het beste te zien rond midzomer in de uren na zonsondergang, wanneer de zon 6 tot 16 graden onder de horizon staat.

Als de zon minder dan 6 graden of meer dan 16 graden onder de horizon staat, is de lucht te licht of te donker en kun je de lichtgevende nachtwolken niet zien.

Lichtgevende nachtwolken zie je vooral van de poolgebieden tot de 45e noordelijke en zuidelijke breedtegraad. Ze zijn dus in heel Scandinavië en een groot deel van Europa ten noorden van de Alpen te zien.

De laatste jaren verschijnen ze echter nog dichter bij de evenaar.

1.

Lichtgevende nachtwolken waren een poolverschijnsel tot 1883, toen de Indonesische vulkaan Krakatau uitbarstte. Daarna verschenen ze verder naar het zuiden, zoals boven Londen. Onderzoekers dachten dat dit kwam door de miljarden tonnen stof en chemicaliën die de vulkaan uitspuwde.

2.

Al verdwenen de andere gevolgen van de uitbarsting van de Krakatau, de lichtgevende nachtwolken bleven. In 2007 lanceerde Amerika de AIM-satelliet om ze te bestuderen. Ze bleken te bestaan uit piepkleine ijskristallen die groeien op stofjes die door meteoren zijn achtergelaten in de mesosfeer, op 50-90 kilometer hoogte.

3.

Nu luidt de theorie dat lichtgevende nachtwolken eind 19e eeuw verschenen door het broeikasgas methaan, waarvan de concentratie toenam met de industrialisatie. Methaan oxideert in de atmosfeer tot onder meer water, en vormt samen met water uit raketbrandstof ijskristallen op komeetstof, dat zich samenpakt tot wolken.