In een vrije markt wordt de benzineprijs in wezen bepaald door de verhouding tussen vraag en aanbod van ruwe olie, dus hoeveel olie er verkrijgbaar is op de markt en hoeveel de klanten nodig hebben.
De econoom Adam Smith stelde in 1776 dat deze twee factoren op een perfecte markt in balans zijn. Als het aanbod de vraag niet kan bijbenen, stijgt de prijs.
Onderzoekers hebben statistische modellen proberen op te stellen om de prijs van ruwe olie te voorspellen, maar de weerbarstige werkelijkheid schopt die nogal eens in de war.
Zo ontstonden de oliecrises van de jaren 1970 en 1980 door problemen met het aanbod, terwijl de stijgende olieprijs van 2003 vooral veroorzaakt werd door een grotere vraag naar ruwe olie in landen met een sterk groeiende economie, zoals China.
De 5 grootste olielanden
Voor een daling van de prijs van de benzine is nodig dat de landen met de grootste oliereserves meer ruwe olie op de markt brengen.
1. Venezuela
Met zo’n 18 procent van de bekende oliereserves staat Venezuela op plaats één met 304 miljard vaten olie. De export wordt beperkt door o.a. de kwaliteit.
2. Saoedi-Arabië
Het koninkrijk op het Arabisch Schiereiland heeft ruim 17 procent van alle olie in handen: 298 miljard vaten. Bovendien is Saoedi-Arabië ’s werelds grootste exporteur.
3. Canada
De op twee na grootste olievoorraad bevindt zich, wellicht verrassend, in en rond Canada, dat 10 procent of 168 miljard vaten heeft. Het is de op vijf na grootste olie-exporteur ter wereld.
4. Iran
Iran beschikt met 158 miljard vaten over 9 procent van alle ruwe olie. Met de overige landen van de OPEC, de organisatie van olie-exporterende landen, staat Iran voor 79,4 procent van de oliereserves.
5. Irak
Irak staat op plaats vijf met 145 miljard vaten ruwe olie, of 8 procent van de reserves. Binnen de OPEC is Irak de grootste exporteur na Saoedi-Arabië.
De wereldwijde oliemarkt is dus niet perfect, maar wordt in hoge mate beïnvloed door lastig te voorspellen factoren.
Ook aan de maximumprijs van benzine en diesel liggen meerdere factoren ten grondslag. Als een overheid niet rechtstreeks ingrijpt, kan de prijs een maximum bereiken via demand destruction.
Dit is het verschijnsel dat de vraag keldert omdat de consumenten de prijs niet meer kunnen opbrengen en op zoek gaan naar alternatieven, zoals openbaar vervoer of elektrische auto’s.
Op Wall Street wordt wel gezegd dat hoge prijzen helpen tegen hoge prijzen: als een artikel te duur wordt, kopen mensen het niet meer, waardoor de vraag daalt, en daarmee de prijs.