In 2016 gingen de eerste verhalen rond over de terugkeer van de ‘Siberische plaag’ bij rendieren op het Siberische schiereiland Jamal.
Tot wel 2300 rendieren stierven, 73 mensen kwamen in het ziekenhuis terecht en een 12-jarige jongen overleed aan wat later miltvuur bleek te zijn.
De oorsprong van de dodelijke infectie was een karkas van een rendier dat in 1941 overleed aan miltvuur en in 2016 weer ontdooide.
We zouden mogelijk meer van dit soort heropgeleefde, gevaarlijke uitbraken kunnen tegenkomen als de permafrost ontdooit door de stijgende temperaturen – waardoor bevroren bacteriën en virussen weer tot leven komen, waarschuwen wetenschappers.
Daarom gaat een groep onderzoekers uit Denemarken en Canada nu onderzoeken hoe we de bacteriën het beste kunnen bewaken.
Daarnaast willen ze een alarmsysteem ontwikkelen dat kan ingrijpen als ziekten weer tot leven komen na een diepe winterslaap onder het ijs.
Geïnspireerd door India
De onderzoekers laten zich inspireren door een eerder project in India, waar een systeem is ontwikkeld om bacteriën in de vervuilde Indiase bodem op te sporen en te monitoren.
Dit zegt universitair hoofddocent Roana de Oliveira Hansen van de Zuid-Deense Universiteit, die betrokken is bij de onderzoekssamenwerking.
‘Een van de technologieën die we overwegen is spectrofotometrische analyse,’ vertelt ze aan Wetenschap in Beeld, en ze legt uit dat er momenteel ook diverse andere technologieën op de tekentafel liggen.
Spectrofotometrie kan gebruikt worden om te meten hoeveel licht water absorbeert. Wetenschappers zullen dan de ontwikkelingen van de bacteriën kunnen volgen door de absorptie van licht met de spectrofotometer te meten, legt Roana de Oliveira Hansen uit.
Gevaarlijke ziekten en goudmijnen
In een rapport uit 2018 van NOAA’s Pacific Marine Environmental Laboratory werd gespeculeerd dat ‘ziekten als de Spaanse griep, pokken en pest, die nu zijn uitgeroeid, nog wel bevroren zitten in de permafrost’.
In een Frans project uit 2014 werden ook oude virussen bestudeerd. De onderzoekers slaagden erin om een 30.000 jaar oud virus dat ze in permafrost hadden gevonden op te warmen – waardoor het weer tot leven kwam.
Volgens Roana de Oliveira Hansen kunnen er dodelijke ziekten in de permafrost zitten, maar ook potentiële medische goudmijnen:
‘Veel wetenschappers hebben monsters uit de permafrost geanalyseerd, en ze hebben veel verschillende microben gevonden,’ zegt ze.
‘Sommige microben kunnen gevaarlijk zijn, maar andere zijn mogelijk gunstig omdat ze bijvoorbeeld gebruikt kunnen worden voor nieuwe soorten antibiotica en andere medicijnen.’
Voor de onderzoekers is de eerste stap om te identificeren welke bacteriën ze willen monitoren en te bepalen welke technologieën daarvoor het meest geschikt zijn.
Als alles volgens plan verloopt, zal het project in 2024 van start gaan.