Dodelijkste paddenstoel heeft een nieuwe manier om zich te verspreiden
In het genoom van de groene knolamaniet ontdekten wetenschappers wellicht de oorzaak dat dit giftige organisme nu terreinwinst boekt.
Hij is verantwoordelijk voor 90 procent van alle sterfgevallen door paddenstoelen: een halve paddenstoel zou al genoeg zijn om een volwassen mens te doden.
Wetenschappers noemen de onschuldig ogende groene knolamaniet (Amanita phalloides) dan ook de verreweg dodelijkste paddenstoel ter wereld.
Onlangs ontdekten biologen van de University of Wisconsin-Madison dat het giftige organisme een nieuwe manier heeft gevonden om zijn DNA te verspreiden, waardoor hij in bossen over de hele wereld kan opduiken.
Het onderzoek is gebaseerd op analyses van het genoom van 86 groene knolamanieten die sinds 1993 in Californië en sinds 1978 in delen van Europa zijn verzameld.
Bij de Amerikaanse monsters stelden de onderzoekers vast dat paddenstoelen die in de loop der tijd in twee verschillende gebieden waren verzameld, precies hetzelfde genetisch materiaal bleken te hebben, waardoor ze in principe hetzelfde individu waren.
Dit betekent dat de giftige paddenstoelen zich de afgelopen tientallen jaren hebben voortgeplant met behulp van de chromosomen van slechts één organisme: zogeheten ongeslachtelijke voortplanting.
Snelle verspreiding
De paddenstoelen kunnen zich ook verspreiden met de chromosomen van twee verschillende organismen. Dat noemen we geslachtelijke voortplanting. En deze cocktail van opties ligt volgens de onderzoekers ten grondslag aan de opmars van de groene knolamaniet.
‘De verschillende voortplantingsstrategieën van de invasieve groene knolamaniet vergemakkelijken waarschijnlijk de snelle verspreiding, wat een verregaande overeenkomst laat zien tussen invasies van planten, dieren en paddenstoelen,’ schrijven de onderzoekers.
Zo herken je de groene knolamaniet
- Latijnse naam: Amanita phalloides
- Giftigheid: Dodelijk. 1 milligram per 10 kilo lichaamsgewicht is een dodelijke dosis. Dit komt overeen met het eten van één rauwe paddenstoel door een volwassene. Tegen het gif van de groene knolamaniet bestaat nog geen effectief middel.
De groene knolamaniet is de giftigste paddenstoel die je in onze streken kunt tegenkomen, en daarom is het belangrijk dat je hem herkent als je paddenstoelen gaat zoeken. Hij groeit van juli tot oktober in loofbossen, vooral onder eiken en beuken.
De giftige paddenstoel is te herkennen aan zijn koepelvormige hoed, die meestal 2 tot 12 centimeter breed is. De kleur varieert tussen geelachtig en olijfgroen, maar soms is hij bijna wit, waardoor de groene knolamaniet makkelijk te verwarren is met andere paddenstoelen.
De lamellen zijn vrij en zitten dicht op elkaar. De stengel is wit en knolvormig met een huidachtige ring in het midden en kan tot 15 centimeter hoog worden.
Van veel paddenstoelen is bekend dat ze zich voortplanten door middel van zowel geslachtelijke als ongeslachtelijke sporen, maar de groene knolamaniet hoorde daar tot voor kort niet bij.
Door seksuele voortplanting kunnen soorten evolueren en zich aanpassen door genen te mixen, maar ongeslachtelijke voortplanting stelt individuele paddenstoelen in staat zich snel te verspreiden en jarenlang geheel op eigen houtje te overleven.
De groene knolamaniet is inheems in Europa, maar is de laatste decennia opgerukt in nieuwe gebieden, zoals Noord-Amerika, Australië en delen van Europa waar hij nog niet voorkwam. De onderzoekers denken dat ongeslachtelijke voortplanting een deel van de verklaring kan zijn.
De studie is nog niet collegiaal getoetst, wat deel uitmaakt van de kwaliteitsborging van wetenschappelijke publicaties, maar is gepubliceerd op de preprintserver biorxiv in afwachting van publicatie in een wetenschappelijk tijdschrift.