Een zware storm heeft huisgehouden in Scandinavië – en vooral Noorwegen is zwaar getroffen door storm Hans, met grootschalige overstromingen en aardverschuivingen als gevolg.
Een deel van de verklaring schuilt in de geografie: Noorwegen is zeer bergachtig, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Denemarken.
Dit zegt de Deen Ole Mark, innovatiemanager bij het milieubedrijf Krüger. Hij werkt met waterzuivering en is expert op het gebied van klimaatadaptatie en overstromingen.
‘Noorwegen kreeg te maken met regenval van circa 100 tot 120 millimeter per dag, waardoor de grond verzadigd raakt met water. Daarnaast wordt de geografie van Noorwegen gekenmerkt door bergen met steile, harde wanden, waar het water zich als in een trechter verzamelt – en met grote kracht de rivieren afstroomt,’ legt hij uit.
‘Als dezelfde hoeveelheid regen in 24 uur in Denemarken valt, zien we niet dezelfde gevolgen omdat Denemarken erg vlak is vergeleken met Noorwegen. Als je in Denemarken overstromingen wilt hebben, is een ruwe vuistregel dat je zo’n 15 millimeter in 30 minuten nodig hebt.’
Zware regen veroorzaakt aardverschuivingen
Gedurende enkele dagen woedde er een zware storm in Noorwegen en Zweden, waarbij ook veel regen viel.
In Noorwegen zijn huizen losgeraakt en weggespoeld door de enorme hoeveelheden water. Ook zijn er verschillende aardverschuivingen gemeld, waardoor mensen hun huizen moesten verlaten.
Bekijk hoe het kolkende water een Noors vakantiehuisje in Noorwegen wegspoelde:
Volgens Ole Mark zijn de steile bergwanden ook een deel van de verklaring voor de enorme aardverschuivingen in het kielzog van de zware neerslag.
Als de bovenste grondlagen op een helling worden blootgesteld aan grote hoeveelheden regen, worden ze zwaarder omdat het water kleine luchtgaatjes in de bodemstructuur opvult.
En omdat water zwaarder is dan lucht, neemt de dichtheid van de bodem toe, waardoor die verandert in een vloeibare, instabiele massa die van hellingen afglijdt.
‘Hierdoor is het risico op aardverschuivingen in Noorwegen heel anders dan bijvoorbeeld in Denemarken. Maar in het algemeen is het ongelooflijk moeilijk om aardverschuivingen te voorspellen, omdat het ook afhangt van de samenstelling van de bodem in een bepaald gebied,’ legt Mark uit.
Zo ontstaat een aardverschuiving
Regen sijpelt in de bovenste bodemlaag en kleine holten met lucht lopen vol water. De holten komen van nature voor tussen de deeltjes die de bodem zijn textuur verlenen.
Water vergroot de dichtheid van de bodem doordat water zwaarder is dan lucht. Door het grotere gewicht verzwakt de cohesie van de bodem en komt deze in beweging.
De zwaartekracht creëert een domino-effect, waarbij de losgekomen grond steeds harder van de helling raast en rotsen en bomen meesleurt.
Ook Zweden kampt al dagen met het extreme weer, maar volgens Ole Mark heeft de storm zich vooral boven Noorwegen en Denemarken genesteld, waardoor Zweden het ergste bespaard is gebleven.
Hij wijst er ook op dat met name Noorwegen ver achterloopt als het gaat om het aanpassen van de infrastructuur en de steden aan de klimaatverandering.
‘Noorwegen is gewoon te laat geweest om de risico’s in verschillende gebieden van het land in kaart te brengen en actie te ondernemen, en het land zo beter te beschermen tegen overstromingen,’ zegt hij.
‘Ze zijn begonnen, maar er is nog een lange weg te gaan.’