Wat is een zoutkoepel?
Ik heb gelezen dat zoutkoepels overal op aarde voorkomen, maar hoe zijn ze eigenlijk ooit ontstaan?
Een zoutkoepel is een soort reusachtige ballon van zout, die vanaf grote diepte in de bodem omhoog is geperst. In de bodem zit het zout gevangen in aardlagen, die zijn ontstaan doordat zoutwater in geïsoleerde bekkens is verdampt, waarbij het zout zelf is achtergebleven. Deze ingedampte laag wordt in vaktaal evaporiet genoemd.
Het meest spectaculaire voorbeeld van een dergelijke verdamping is, in geologisch opzicht, waarschijnlijk de Middellandse Zee, die tussen de vijf en zes miljoen jaar geleden diverse keren volledig is verdampt. Daarbij zijn er dikke lagen evaporiet gevormd, die vervolgens zijn bedolven onder andere afzettingen, zoals zand en klei.
Zoutkoepels ontstaan doordat zout een laag soortelijk gewicht heeft, vergeleken bij de sedimenten die erop zijn afgezet. Het soortelijk gewicht van zout is 2,2 g/cm3, en dat van het omliggende gesteente meestal zo’n 2,8 g/cm3.
Door het lagere soortelijk gewicht en de hoge druk van het gesteente eromheen zoekt het zout als een luchtballon een weg omhoog. Tijdens dit proces worden de omliggende lagen vervormd en omhoog geperst, waardoor er een koepel in het landschap ontstaat. Het proces wordt versneld doordat zout plastisch wordt bij een hoge druk en temperatuur in de bodem; bij een atmosferische druk van 600 hPa en 100 °C gedraagt zout zich als warme boter.
Een zoutkoepel kan een aantal kilometer door de bovenliggende geologische lagen worden geperst. Soms breekt het zout zelfs door het aardoppervlak heen en vormt het zoutgletsjers, zoals we bijvoorbeeld kennen van het Zagrosgebergte in Iran.
Zoutkoepels hebben meerdere functies
De enorme zoutkoepels worden om diverse redenen uitgebaat. Ze vormen een bron voor zout, zoals keukenzout, maar ook strooizout voor in de winter.
Daarnaast kan het zout, doordat het ondoordringbaar is, dienen om olie en gas gevangen te houden in reservoirs. Ook worden de zoutkoepels gebruikt als opslagplaats voor verschillende soorten gevaarlijk afval.