In onze streken hoeven we ons meestal geen zorgen te maken over giftige flora en fauna. Maar toch zijn er dieren die je niet wilt aaien, en planten die je beter niet kunt eten.
Want langs de weg, op de zeebodem en zelfs in je eigen achtertuin kun je je pijnlijk verwonden of binnen een paar minuten dodelijk verlamd raken.
#1 Grote pieterman – stekels met drakengif
De grote pieterman is de giftigste vissoort in Nederland, maar is door gebruik van bodemvistuigen vrij zeldzaam geworden. Het is een schuwe vis die leeft op de zeebodem. Als hij zich bedreigd voelt, steekt hij de giftige stekels op zijn kieuwdeksel en rugvin omhoog.
Als je dan op de grote pieterman gaat staan, injecteert hij je met dracotoxine, oftewel drakengif. Dit gif doodt rode bloedlichaampjes en verzwakt witte bloedlichaampjes. Dat betekent dat je lichaam minder zuurstof kan vervoeren en dat je immuunsysteem wordt aangetast. De symptomen zijn onder andere hevige pijn, hoofdpijn, zwellingen, ontstekingen en duizeligheid.
De grote pieterman is dan misschien giftig, je kunt hem wel eten – in Zuid-Europa is het zelfs een delicatesse.
Wil je weten welk dier het giftigst is? Wij hebben een hele lijst van de giftigste dieren ter wereld!
#2 Gevlekte scheerling – heeft muisachtige geur en doodde waarschijnlijk Socrates
De gevlekte scheerling is een giftige plant met een twee meter hoge stengel en kleine, witte bloemen. Hij groeit langs snelwegen, in parken en in tuinen, en bloeit van juni tot in september. Als je de plant kneust, geeft hij een geur af die doet denken aan muizenurine. Dat, in combinatie met het gevaarlijke gif, zorgt ervoor dat je hem liever niet tegenkomt.
Zowel de geur als de giftigheid zijn afkomstig van het zenuwgif coniine. Dit gif blokkeert de zenuwsignalen naar de spieren waardoor deze zich niet meer kunnen samentrekken. Het gif verlamt je dus. Het begint bij je armen en benen en verspreidt zich vervolgens langzaam maar zeker naar de spieren die je ademhaling regelen.
De gevlekte scheerling werd vroeger gebruikt om misdadigers om het leven te brengen – en het is waarschijnlijk dat Socrates is gedood met het gif van de gevlekte scheerling. Toch zijn er ook mensen die de waterscheerling, een soortgenoot van de gevlekte scheerling, verantwoordelijk houden voor de dood van de filosoof – het gif van deze plant is namelijk nog krachtiger. Hieronder kun je meer lezen over de waterscheerling.
#3 Monnikskap – werd gebruikt voor gifpijlen
De monnikskap is een plant met opvallende paarse bloemen die, afhankelijk van de soort, in parken, bossen of langs wateroevers voorkomen. De hele plant is giftig, maar met name de zaadjes en wortels zijn extra gevaarlijk.
Het sap van de monnikskap bevat het gif aconitine, dat een dubbele werking heeft: het beïnvloedt niet alleen het zenuwstelsel en de signalen die naar de spieren worden gestuurd, het treft ook de bloedsomloop – waaronder de hartspieren. Als je dus een hap van de monnikskap zou nemen, krijg je last van uiteenlopende symptomen zoals een tintelend gevoel in tenen en voeten, oogirritatie, verlamming, misselijkheid, hartritmestoornissen en ademhalingsproblemen.
Het gif van de monnikskap is al eeuwenlang bekend en berucht en werd vroeger gebruikt om dodelijke gifpijlen mee te maken.
#4 Hoornaar – 3 x pijnlijker dan gewone wesp
De hoornaar is een wespensoort die opvalt door zijn grote lichaam. Hij kan ongeveer 4 centimeter lang worden en heeft een geel achterlijf met zwarte strepen. Hij komt in grote delen van Europa voor en is voornamelijk ’s zomers te zien langs weilanden, in bossen en in tuinen.
De hoornaar kan, in tegenstelling tot een bij, meerdere keren steken en zijn gif is drie keer pijnlijker dan dat van de gewone wesp. Dat komt onder meer doordat het gif een hoge concentratie acetylcholine bevat, waardoor de steek erg pijnlijk en branderig aanvoelt.
Het gif bevat bovendien het enzym fosfolipase A, dat de celwanden afbreekt en erg allergeen is. De symptomen bestaan dus uit pijn, zwellingen en roodheid. Als je allergisch bent voor het gif, kun je last krijgen van hevige jeuk, misselijkheid en zwellingen in de luchtwegen.
In tegenstelling tot de bij wordt de hoornaar aangetrokken door kunstmatig licht en vlees, zodat je zoemende gasten kunt krijgen als je in de achtertuin ’s avonds een steak aan het eten bent.
#5 Waterscheerling – doodt binnen een paar minuten
De waterscheerling is het gemene kleine broertje van de gevlekte scheerling. Hij lijkt erop, maar met een lengte van 50 tot 100 cm is hij net iets kleiner. Je vindt hem langs het strand, in veengebieden of langs waterwegen en hij bloeit tegen het einde van de zomer.
De waterscheerling is extreem giftig. Hij bevat namelijk het uiterst krachtige zenuwgif cicutoxine, dat, net als de coniine van de gevlekte scheerling, de zenuwsignalen naar de spieren blokkeert en verlamming veroorzaakt. Maar bij de waterscheerling gaat het veel sneller. Voordat de verlamming je ademhaling stopzet, zorgt het gif ook nog voor symptomen als misselijkheid, kramp, geheugenverlies en coma.
De waterscheerling lijkt nogal op de eetbare plant kervel, dus let goed op als je buiten in de natuur je avondeten aan het plukken bent.
#6 Adder – gebruikt bloedgif, egels zijn immuun
De Europese adder is een redelijk grote slang met een opvallend zigzagpatroon dat bij mannetjes prominenter aanwezig is. Ook kunnen ze maar één kleur hebben. Je kunt de adder tegenkomen in graslanden, weilanden, bossen of bermen en dan met name in de zomermaanden, als hij zijn buikje rond moet eten voor de winterslaap.
Het gif van de adder is een cocktail van verschillende toxines die de bloedstolling verstoren, rode bloedlichaampjes afbreken en weefsels aantasten. De symptomen zijn onder meer zwellingen, duizeligheid en vochtophoping.
Hoewel de adder een gemeen gif heeft, heeft hij toch veel natuurlijke vijanden. Een ervan is de egel. Dit diertje is zelfs immuun voor het gif van de adder.
#7 Lelietje-van-dalen – lijkt op eetbare daslook
Het lelietje-van-dalen is een plant met grote, groene bladeren, witte bloemen en rode bessen die blauwe zaden bevatten. Hij groeit in bossen en tuinen en bloeit van mei tot juni. Het lelietje-van-dalen heeft een zoete geur, maar laat je niet in de luren leggen. De hele plant is giftig en bevat verschillende hartglycosiden en saponinen.
Glycosiden zijn chemische verbindingen tussen suikers en een organisch molecuul. Daarom komen ze in verschillende verbindingen voor, waaronder giftige, zoals in het lelietje-van-dalen.
De hartglycosiden beïnvloeden het hartritme, wat hartritmestoornissen of een hartstilstand kan veroorzaken. De saponinen kunnen hemolyse veroorzaken, wat betekent dat ze rode bloedlichaampjes afbreken.
Net als de gevlekte scheerling lijkt het lelietje-van-dalen op een niet-giftige, eetbare plant: daslook. Die laatste onderscheidt zich echter van het lelietje-van-dalen door een knoflookachtige geur af te geven als je de bladeren tegen elkaar wrijft.
De wereld kent vele giftige stoffen. Lees over de acht de giftigste stoffen op aarde.