Op 6 januari 2023 tussen 4.00 en 11.00 uur hoorden inwoners van de stad Oulu in het noorden van Finland een krakend geluid en voelden ze zachte trillingen in de grond.
Het ging om een soort miniaardbevingen, die vorstbevingen worden genoemd en worden veroorzaakt door extreme temperatuurdalingen in Arctische gebieden. Ze zijn klein, maar kunnen wel degelijk wegen en gebouwen beschadigen.
Experts van het Finse geologisch onderzoekscentrum hebben nu een voorval in kaart gebracht, en het lijkt erop dat we aan dit gevolg van de klimaatverandering zullen moeten wennen.
De geologen presenteerden hun resultaten op de European Geosciences Union-conferentie in april van dit jaar.
Spanningen in de bodem
Vorstbevingen, ook wel cryoseismen genoemd, zijn een weersverschijnsel in gebieden met veel vocht in de bodem.
Bij een plotselinge hevige temperatuurdaling bevriest het water in de bodem en zet het snel uit. Dit kan kleine bevingen veroorzaken.
Net als gewone aardbevingen zijn ze te voelen en te horen, hoewel ze niet zo sterk zijn. In het ergste geval kunnen ze scheuren veroorzaken in wegen en gebouwen.
De Finse geologen verzamelden op 6 januari gegevens van een serie vorstbevingen in de wijk Talvikangas in Oulu.
In slechts zeven uur tijd werden er 26 bevingen geregistreerd. Dit is het grootste aantal dat in zo’n korte periode is gemeten.
De onderzoekers gebruikten een hydrologisch model om sneeuwdiepten, smeltsnelheden en bodemtemperaturen op verschillende dieptes te berekenen om erachter te komen wat er gebeurt als de temperatuur snel verandert.
Vorstbevingen ontstaan als de temperatuur sterk daalt, waardoor het water in de bodem in zeer korte tijd bevriest. Het zet zo snel uit dat er kleine bevingen kunnen optreden.
Het bleek dat een drastische temperatuurdaling thermische spanning opwekt die sterk genoeg is om scheuren en trillingen, vorstbevingen dus, te veroorzaken.
De bevingen van 6 januari waren te wijten aan een temperatuurdaling van 17 °C in enkele uren. De temperatuur daalde van -12 tot -29 °C , bleek uit metingen.
Vorstbevingen zijn in Oulu echter niet onbekend. Sinds 2014 is het aantal toegenomen.
De hoge concentratie in januari is echter de grootste tot nu toe, en experts vrezen dat het verschijnsel als gevolg van klimaatverandering vaker zal voorkomen in arctische en subarctische gebieden in landen als Finland, Canada en de VS.
Onderzoeken zoals die van het Finse centrum kunnen helpen voorspellen wanneer de bevingen zullen toeslaan, zodat de bewoners zich kunnen voorbereiden op vorstbevingen.