Glad, krullend, fijn of golvend. De vorm van de meer dan 100.000 haren die je hoofdhuid bedekken verschilt enorm van persoon tot persoon en is het gevolg van een goed geolied samenspel tussen tal van genen.
Maar kan de evolutie verklaren waarom sommige van onze voorouders krulhaar ontwikkelden en andere steil haar?
Een team onderzoekers van de Pennsylvania State University is op zoek gegaan naar het antwoord met behulp van pruiken, etalagepoppen en sensoren. De studie laat zien dat een grote bos krulhaar in het verleden wellicht een belangrijke voorwaarde was om te overleven.
Mensen zijn de enige zoogdieren waarvan het lichaamshaar bijna onzichtbaar is, terwijl het haar op het hoofd juist dicht en dekkend is. Een theorie die in het verleden door wetenschappers naar voren is gebracht is dat ons hoofdhaar zo dicht is gebleven om ons te beschermen tegen de uv-stralen van de zon.
In hun onderzoek wilden de wetenschappers erachter komen of het soort haar ook een verschil maakt als je de hitte buiten de deur wilt houden.
Daartoe zetten ze drie verschillende pruiken van menselijk haar op een aantal etalagepoppen met warmtesensoren, die normaal gebruikt worden om het effect van kleding op de temperatuur te meten.
Enorm verschil tussen pruiken
Een van de pruiken was gemaakt van steil haar, de tweede van gemiddelde krullen en de laatste van zeer dichte krullen, die volgens de onderzoekers het best overeenkomen met de krullen van mensen met Afrikaanse roots.
Door de poppen met haar bloot te stellen aan gesimuleerd zonlicht bij 30 °C in een speciale windtunnel, ontdekten de onderzoekers dat het soort haar een cruciaal verschil maakt voor de temperatuur bij het hoofd van de pop.
Je haar valt uit na vijf jaar
1. Stamcellen bouwen haar helemaal op
Het haar begint te groeien doordat een groep stamcellen (geel) van de zijkant naar de bodem van het haarzakje beweegt. Hier zit de haarpapil, met bloedvaten (rood en blauw) die zuurstof en voeding aan de cellen leveren. De stamcellen groeien uit tot haarcellen en delen zich alsmaar, zodat er een haar groeit.
2. Haar raakt toevoer van zuurstof en voeding kwijt
Na drie tot vijf jaar slinken het haarzakje en de haarpapil, waardoor de haar geen zuurstof en voeding meer krijgt. De groei stopt helemaal, en de haar blijft twee tot drie weken op dezelfde lengte. Circa 3 procent van de haarzakjes op een hoofd bevindt zich in dit stadium.
3. Haarzakje laat haar los en begint van voren af aan
Uiteindelijk laat de haar los en valt hij uit. Van de haarzakjes bevindt 5 tot 10 procent zich in deze fase, waardoor het hoofd zo’n 100 haren per dag verliest. Na drie à vier maanden worden de stamcellen van het haarzakje weer actief en kan er een nieuwe haar groeien.
Het hoofd van de pop met steil haar werd half zo warm als een kaal controlehoofd. Het hoofd met de matig gekrulde pruik kreeg ongeveer een kwart van de warmte van het controlehoofd zonder pruik, en het hoofd met de zeer gekrulde pruik nog geen een tiende.
De onderzoekers denken dat de krullen de hoeveelheid warmte die de huid bereikt verminderen door de afstand tussen de hoofdhuid en het haaroppervlak te vergroten. Bij lang, steil haar is dit effect beduidend minder.
Daarnaast lijkt het erop dat gekrulde lokken het beschermende effect tegen de zon maximaliseren en juist een ongewenst isolerend effect minimaliseren.
De wetenschappers benadrukken zelf dat er meer onderzoek nodig is om precies te begrijpen welke rol haartypes spelen in de evolutie, want een etalagepop is wel even iets anders dan een mens van vlees en bloed.
De studie is nog niet collegiaal getoetst, wat deel uitmaakt van de kwaliteitsborging van wetenschappelijke publicaties, maar is gepubliceerd op de preprintserver biorxiv in afwachting van publicatie in een wetenschappelijk tijdschrift.