Sociopaat - Zo spot je een sociopaat

Sociopaat is de term voor iemand met de persoonlijkheidsstoornis sociopathie.

In de volksmond worden de termen sociopathie en psychopathie vaak gebruikt, maar de juiste term voor beide is dissociale (antisociale) persoonlijkheidsstructuur, die de psychiatrische diagnosecode F60.2 heeft.

Sociopaten zijn meestal sociaal onverantwoordelijk, impulsief en meedogenloos, ze hebben geen normen, buiten anderen uit en vertonen vaak crimineel of antisociaal gedrag.

Mensen onder de 18 jaar kunnen niet de diagnose dissociale persoonlijkheidsstoornis krijgen, maar tekenen van sociopathie zijn bijna altijd voor het 15e levensjaar aanwezig.

Een sociopaat is te herkennen aan bepaalde eigenschappen. Volgens de Amerikaanse psycholoog dr. John Grohol zijn dat:

• Impulsiviteit en onberekenbaarheid.
• Moeite om zich te binden aan anderen.
• Moeite om een baan voor langere tijd vast te houden.
• Geen gezin.
• Veel boosheid, die kan leiden tot woede-uitbarstingen.

Door deze kenmerken wordt een sociopaat meestal slecht begrepen door zijn of haar omgeving.

En als sociopaten een misdaad plegen, denken ze nauwelijks na over de gevolgen van hun daden.

De drie persoonlijkheidsstoornissen lijken op elkaar en het gedrag is in een aantal opzichten vergelijkbaar. Ze behoren ook tot dezelfde cluster van diagnoses.

Er zijn echter belangrijke aspecten die de persoonlijkheidsstoornissen van elkaar onderscheiden.

Alleen sociopathie en psychopathie vallen beide onder de diagnose antisociale persoonlijkheidsstoornis.

Sociopaat en psychopaat

Beide vallen onder de diagnose antisociale persoonlijkheidsstoornis. Ze leggen bijvoorbeeld onverschilligheid jegens het welbevinden van anderen aan de dag, en ze kunnen een risico voor de maatschappij vormen.

Dat houdt echter niet in dat sociopaten en psychopaten altijd gewelddadig zijn, zoals in films en op tv vaak wordt gesuggereerd.

Forensisch psycholoog Robert D. Hare, emeritus hoogleraar aan de University of British Columbia, gebruikt de term sociopaat niet als hij het heeft over psychopaten.

Het Amerikaanse diagnose- en classificatiesysteem voor psychiatrische stoornissen, DSM-5, definieert een antisociale persoonlijkheidsstoornis aan de hand van zes diagnostische criteria.

Hieronder staat een verkorte test die een idee geeft van wat er nodig is om de diagnose te stellen. Alleen een psychiater of arts kan een psychiatrische diagnose stellen:

1. De volgende uitspraken zijn waar (a of b):
   a. Zelfvertrouwen komt van persoonlijk gewin, macht of blijdschap.
   b. Doelen worden gesteld op basis van persoonlijke bevrediging, waarbij wetten en ethiek geen belemmering vormen.

2. Een van de volgende uitspraken is waar (a of b):
   a. Geen consideratie met de gevoelens, de behoeften of het lijden van anderen. Geen schuldgevoel na anderen te hebben pijn gedaan of gekwetst.
   b. Niet in staat wederkerige intieme relaties aan te gaan en gebruik van dominantie of dreigingen om anderen te controleren. Sociopathie en liefde gaan niet samen.

3. De volgende eigenschappen en gedragingen:
   a. Manipulatief
   b. Oneerlijk en bedrieglijk
   c. Hardvochtig
   d. Agressief
   e. Onverantwoordelijk
   f. Impulsief
   g. Roekeloos

4. Ten minste 18 jaar.

DSM-5 benadrukt verder dat iemand meerdere diagnosen kan krijgen, als er aan de criteria wordt voldaan.

Onder onderzoekers bestaat onenigheid over de vraag waarom mensen een dissociale persoonlijkheidsstoornis ontwikkelen (sociopathie en psychopathie), maar de oorzaak is waarschijnlijk een mengeling van erfelijkheid en omgeving.

Sommige onderzoekers, zoals Robert D. Hare van de universiteit van Brits-Columbia, denken dat psychopathie genetisch bepaald is, terwijl sociopathie meer sociaal geconditioneerd is en het resultaat van opvoeding.

Onderzoek duidt erop dat er een verband kan bestaan tussen opvoeding, omgeving en de ontwikkeling van een antisociale persoonlijkheidsstoornis.

Studies hebben onder andere een sterk verband gevonden tussen vertrouwenstrauma’s en de ontwikkeling van sociopathie of psychopathie. Meestal is hierbij het vertrouwen in de relaties tussen kinderen en ouders geschonden. Bovendien duidt een studie onder misdadigers erop dat mensen met een antisociale persoonlijkheidsstoornis vaak lichamelijk of seksueel misbruikt zijn in hun jeugd.

Bovendien kan er een nauw verband bestaan tussen een gedragsstoornis en een antisociale persoonlijkheidsstructuur. Al krijgen kinderen de diagnose sociopathie of psychopathie niet, uit studies blijkt dat kinderen met gedragsstoornissen als volwassenen meer kans hebben op de diagnose sociopathie of psychopathie.

Geschat wordt dat 2-3% van de wereldbevolking lijdt aan een dissociale persoonlijkheidsstoornis.

Bovendien schat een studie uit 2013 dat mannen 3 keer zoveel kans hebben om sociopathie of psychopathie te ontwikkelen dan vrouwen.

Mensen met sociopathische of psychopathische trekken worden zelden gediagnosticeerd, tenzij ze ertoe gedwongen worden, bijvoorbeeld juridisch.

Sociopaten en psychopaten zullen hun daden meestal ontkennen en niet gemotiveerd zijn om een behandeling te ondergaan.

Als je echter symptomen hebt van een dissociale persoonlijkheidsstoornis, kan het belangrijk zijn te laten controleren of het door een of andere psychische of lichamelijke ziekte veroorzaakt wordt – zowel voor jezelf als voor de mensen om je heen.

Een behandeling van een antisociale persoonlijkheidsstoornis kan bestaan uit psychotherapie, medische behandeling of psycho-educatie (voorlichting over wat het betekent om een geestesziekte te hebben).