Wat is een narcist?
De term narcist wordt vaak gebruikt voor mensen die arrogant en vol van zichzelf zijn. Maar narcisme is een psychische ziekte, die is geclassificeerd in de categorie ’Andere persoonlijkheidsstoornissen’ in de internationale classificatie van ziekten (ICD).
Het belangrijkste kenmerk van narcisme is een hunkering naar bewondering met een zeer verwrongen zelfbeeld. Dat betekent dat een narcist zichzelf overschat en zichzelf veel beter vindt dan anderen.
Kun jij een narcist herkennen?
Ken jij mensen die wel eens een narcist zouden kunnen zijn? Psychologen hanteren een aantal eisen voor de diagnose narcistische persoonlijkheidsstoornis, waarvan er aan vijf moet worden voldaan. Een narcist:
- overschat de eigen vermogens, wat leidt tot een zeer hoog zelfbeeld
- vertoont arrogant gedrag
- vraagt constant aandacht
- verwacht een speciale behandeling van anderen
- voelt zich zeer bijzonder en uniek
- is jaloers op anderen of denkt dat anderen jaloers zijn op hem/haar
- heeft geen empathie
- spant anderen voor zijn/haar karretje
- verwacht dat anderen aan zijn/haar voeten liggen
Onderzoekers weten nog niet waarom sommige mensen een narcistische persoonlijkheidsstoornis ontwikkelen. Maar ze zijn het erover eens dat genen en omgeving allebei een rol spelen.
Twee typen narcisten
De meeste narcisten vallen in een van deze twee categorieën:
- Kwetsbare narcisten, die onder meer een laag zelfbeeld hebben en slecht tegen kritiek kunnen.
- Grandioze narcisten, die onder meer een hoog zelfbeeld hebben en voor wie persoonlijke macht en eigen gewin voorop staan.
Volgens een Amerikaans onderzoek is het verschil tussen de twee groepen groot.
Het onderzoek, waarbij 270 proefpersonen betrokken waren, wees uit dat grandioze narcisten dichter bij psychopaten staan, terwijl de eigenschappen van kwetsbare narcisten vooral doen denken aan een soort verdedigingsmechanisme.
Volgens de onderzoekers wordt het gedrag van kwetsbare narcisten ingegeven door een behoefte om hun lage zelfbeeld verborgen te houden en te compenseren.
De meeste mensen reageren echter negatief op narcistisch gedrag, en daarom komen kwetsbare narcisten nog verder met zichzelf in de knoop. Zo blijft het narcistische gedragspatroon in stand.
Een Brits onderzoek laat ook zien dat beide typen narcisten uit zijn op sociale status, maar dat alleen de kwetsbare narcist het belangrijk vindt of anderen hem of haar aardig vinden.
Het woord ‘narcist’ komt uit de Griekse mythologie: de mooie Narcissus wordt verliefd op zijn eigen spiegelbeeld en sterft aan zijn verlangen naar zichzelf.
Narcisten hebben minder vaak last van depressie
Onderzoek aan Queens University Belfast wijst uit dat sommige narcisten ondanks hun problematische eigenschappen een voordeel hebben.
700 proefpersonen vulden een aantal vragenlijsten in die narcistische trekjes, mentale weerbaarheid en symptomen van depressie en stress maten.
De kwetsbare narcisten waren over het algemeen defensief en vijandig, terwijl de grandioze narcisten een hoog zelfbeeld hadden en erg bezig waren met macht en status.
De grandioze narcisten waren echter ook zeer zelfverzekerd en doelgericht, en volgens de onderzoekers hebben ze daardoor minder kans op depressie en stress.
Een narcist kan best veranderen
Verder lijkt het erop dat narcisten hun eigenschappen kunnen overwinnen.
Een groot onderzoek uit 2019 wijst uit dat mensen met narcistische neigingen vaak een realistischer zelfbeeld krijgen als ze in hun leven tegenslagen ondervinden.
Onderzoekers wijzen er onder meer op dat narcisten hun zelfbeeld vaak aanpassen bij hun eerste baan. Bij de eerste kennismaking met het werkzame bestaan kunnen ze namelijk niet om kritiek heen, al hebben ze daar een gloeiende hekel aan.
Het onderzoek duurde een aantal jaar en richtte zich op honderden mensen van verschillende generaties. Overigens stellen de onderzoekers vast dat het een mythe is dat sommige generaties narcistischer zijn dan andere.