Een narcist is iemand die een overdreven hoog zelfbeeld heeft, weinig empathisch is en heel veel aandacht van anderen nodig heeft.
Narcisten kunnen de mensen om hen heen vaak goed manipuleren en beïnvloeden. Het is dan ook belangrijk dat je weet wat narcistische eigenschappen zijn en narcisten kunt herkennen.
Kun jij een narcist herkennen?
Vermoed je dat iemand een narcist is? Er is een aantal narcistische eigenschappen en kenmerken waarmee je narcisme kunt herkennen.
Psychologen hebben een reeks symptomen en eigenschappen opgesteld die gebruikt kunnen worden om een narcistische persoonlijkheidsstoornis vast te stellen.
Bij vijf van deze kenmerken is er sprake van narcisme.
Narcistische eigenschappen:
- overschat de eigen vermogens, wat leidt tot een zeer hoog zelfbeeld
- vertoont arrogant gedrag
- vraagt constant aandacht
- verwacht een speciale behandeling van anderen
- voelt zich zeer bijzonder en uniek
- is jaloers op anderen of denkt dat anderen jaloers zijn op hem/haar
- heeft geen empathie
- spant anderen voor zijn/haar karretje
- verwacht dat anderen aan zijn/haar voeten liggen
Wat is een narcist?
Narcisme is een psychische aandoening waarbij mensen extreem naar aandacht hunkeren en een vertekend zelfbeeld hebben. Dat betekent dat een narcist zichzelf overschat en denkt beter te zijn dan anderen. Daarnaast denken narcisten vaak recht te hebben op de aandacht en middelen van anderen.
De aanduiding ‘narcist’ wordt vaak gebruikt voor arrogante en egocentrische mensen. Maar narcisme hoort feitelijk thuis in de categorie ‘overige persoonlijkheidsstoornissen’ in de International Statistical Classification of Diseases (ICD).
Mensen kunnen echter prima narcistische eigenschappen vertonen zonder meteen een narcistische persoonlijkheidsstoornis te hebben. Pas als de narcistische eigenschappen een overheersende rol krijgen in iemands leven, is er reden tot diagnose.
Twee typen narcisten
De meeste narcisten vallen in een van deze twee categorieën:
- Kwetsbare narcisten, die onder meer een laag zelfbeeld hebben en slecht tegen kritiek kunnen.
- Grandioze narcisten, die onder meer een hoog zelfbeeld hebben en voor wie persoonlijke macht en eigen gewin voorop staan.
Volgens een Amerikaans onderzoek is het verschil tussen de twee groepen groot.
Het onderzoek, waarbij 270 proefpersonen betrokken waren, wees uit dat grandioze narcisten dichter bij psychopaten staan, terwijl de eigenschappen van kwetsbare narcisten vooral doen denken aan een soort verdedigingsmechanisme.
Volgens de onderzoekers wordt het gedrag van kwetsbare narcisten ingegeven door een behoefte om hun lage zelfbeeld verborgen te houden en te compenseren.
De meeste mensen reageren echter negatief op narcistisch gedrag, en daarom komen kwetsbare narcisten nog verder met zichzelf in de knoop. Zo blijft het narcistische gedragspatroon in stand.
Een Brits onderzoek laat ook zien dat beide typen narcisten uit zijn op sociale status, maar dat alleen de kwetsbare narcist het belangrijk vindt of anderen hem of haar aardig vinden.
Het woord ‘narcist’ komt uit de Griekse mythologie: de mooie Narcissus wordt verliefd op zijn eigen spiegelbeeld en sterft aan zijn verlangen naar zichzelf.
Oorzaken van narcisme
Onderzoekers weten nog steeds niet precies waarom sommige mensen een narcistische persoonlijkheidsstoornis ontwikkelen. Er is wel een consensus dat zowel genen als omgeving een rol spelen (nature-nurture).
Mensen kunnen narcistische trekjes krijgen als gevolg van de omgeving waarin ze opgroeien. Bijvoorbeeld als ze extreem door hun ouders werden geprezen en opgehemeld, of als ze constant bevestiging moesten zoeken bij hun ouders.
Maar deze gevallen leiden niet per definitie tot narcisme.
Genen kunnen ook een rol spelen. Sommige studies duiden erop dat narcisme mogelijk erfelijk is. Het onderzoek op dit gebied is op dit moment echter nog niet eenduidig.
Behandeling: Kan een narcist veranderen?
Verder lijkt het erop dat narcisten hun eigenschappen kunnen overwinnen.
Een groot onderzoek uit 2019 wijst uit dat mensen met narcistische neigingen vaak een realistischer zelfbeeld krijgen als ze in hun leven tegenslagen ondervinden.
Onderzoekers wijzen er onder meer op dat narcisten hun zelfbeeld vaak aanpassen bij hun eerste baan. Bij de eerste kennismaking met het werkzame bestaan kunnen ze namelijk niet om kritiek heen, al hebben ze daar een gloeiende hekel aan.
Het onderzoek duurde een aantal jaar en richtte zich op honderden mensen van verschillende generaties. Overigens stellen de onderzoekers vast dat het een mythe is dat sommige generaties narcistischer zijn dan andere.