Gids: Maak je tiener mentaal sterk
Een op de vier jongeren heeft last van angst, depressie of een andere psychische stoornis. En het probleem wordt elk jaar groter. Gelukkig hebben wetenschappers tips om jongeren geestelijk gezonder te maken.
Zeker een kwart van de tieners op aarde lijdt aan een psychische aandoening als depressie of angst, zo blijkt uit een grote analyse uit 2020.
Jongeren zijn dan ook heel kwetsbaar – hun hersenen zitten midden in een enorme verbouwing. Tijdens de tienerjaren gooien de hersenen overbodige zenuwcellen eruit, terwijl ze nieuwe verbindingen tussen hersencentra opbouwen.
Deze omwenteling betekent dat jongeren het moeilijker vinden dan volwassenen om impulsen onder controle te houden en emoties te beheersen. Gelukkig kunnen zij en de mensen om hen heen veel doen om de hersenen emotioneel weerbaarder te maken.
ERVARINGEN
Maak ruimte voor nieuwe avonturen
Effect: De hersenen staan de geluksstof dopamine af.
Waarom?
Uit studies blijkt dat tieners veel meer risico's nemen dan volwassenen en kleine kinderen. Zo toonde een studie uit 2012 aan dat jongeren eerder geneigd zijn een spel te blijven spelen waarbij het zeer onzeker is of ze geld zullen winnen of verliezen. De reden voor dit gedrag is waarschijnlijk dat de tienerhersenen eerder dan die van volwassenen veel dopamine afscheiden, een neurotransmitter die een sterke roes veroorzaakt in een onbekende of onzekere situatie.
Hoe?
Vanuit evolutionair oogpunt is het waarschijnlijk gunstig als tieners risico’s nemen, omdat het ervoor zorgt dat jongeren de wereld verkennen en nieuwe uitdagingen zoeken om van te leren. Daarom is het ook belangrijk om tieners de kans te geven hun verlangen naar nieuwe ervaringen te vervullen. Dat kan door hen aan te moedigen bij vrijetijdsactiviteiten zoals sport of een hobby. Deze activiteiten verlagen ook de kans dat tieners minder gezonde ervaringen opzoeken, zoals drugs en misdaad.
MAATSCHAPPELIJKE VERANTWOORDELIJKHEID
Moedig vrijwilligerswerk aan
Effect: Zorgen voor anderen komt het hele lichaam ten goede.
Waarom?
Tieners hebben steeds meer behoefte aan een doel in het leven, en verschillende studies tonen aan dat deze behoefte vervuld kan worden door vrijwilligerswerk. Dit soort werk zorgt voor meer zelfvertrouwen, meer motivatie op school en een betere houding tegenover anderen. De reden is onder meer dat het beloningscentrum van de hersenen wordt geactiveerd als jongeren anderen helpen. Vrijwilligerswerk is bovendien goed voor de lichamelijke gezondheid – het verlaagt bijvoorbeeld het cholesterolgehalte en vermindert ontstekingen in het lichaam.
Hoe?
Moedig je tiener aan om vrijwilligerswerk te doen. Het kan iets simpels zijn als klusjes doen rond het huis. Maar analyses duiden erop dat de beste resultaten worden bereikt door werk waarbij de tiener mensen met speciale behoeften helpt, zoals kinderen, ouderen of daklozen – vooral als het contact persoonlijk van aard is. Een Nederlandse [studie](https://srcd.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/cdev.12274 {"target":"_blank"} uit 2014 laat zien dat het effect het grootst is als de tiener zijn ervaringen kan verwerken in een dagboek of door middel van gesprekken.
CONTACT
Geef het goede voorbeeld
Effect: Goed contact met volwassenen versterkt de hersenontwikkeling.
Waarom?
Studies tonen aan dat tieners met goede relaties met volwassenen zich beter voelen over zichzelf en minder kans hebben op depressie dan tieners die zich niet aan hun ouders of andere volwassenen kunnen optrekken. Zorgzame ouders laten een directe afdruk achter in de hersenen van de tiener en zorgen ervoor dat de amygdala, die emoties reguleert, zich goed ontwikkelt. Goed contact met een volwassene kan ook de band zijn met een leraar of voetbalcoach.
Hoe?
Ouders kunnen een goede relatie met hun tiener creëren door open en flexibel te zijn, maar ook eisen te stellen. Ze moeten wel uitleggen waarom ze dingen eisen, zodat die geen bevelen worden. Ouders moeten ook belangstelling tonen voor de activiteiten van hun kroost – zonder zich er te veel mee te bemoeien – en steun bieden als de tiener problemen heeft. Al met al is het belangrijk dat je laat zien dat tieners in jouw ogen goed zijn zoals ze zijn.
SLAAP
Zorg voor goede slaapgewoonten
Effect: Slaap ontwikkelt emoties en intellect.
Waarom?
Uit talrijke studies blijkt dat tieners een goede nachtrust nodig hebben om de wereld om hen heen aan te kunnen en het verlangen op te bouwen om die te verkennen. Slaap versterkt het geheugen, de concentratie en het leervermogen van een tiener. Dit geldt zowel intellectueel als emotioneel. Jongeren met slaaptekort hebben meer moeite om stress te beheersen en hun impulsen onder controle te houden, en lopen een groter risico op psychiatrische stoornissen als ADHD, angst en depressie.
Hoe?
Tieners hoeven niet per se heel vroeg naar bed als hun ouders ze kunnen helpen snel in slaap te vallen. Dat kan door rustige activiteiten voor het slapengaan aan te moedigen en hun te vragen hun mobiele telefoon niet mee naar bed te nemen. Ouders kunnen eventueel ook proberen met school te praten, want er is wetenschappelijk bewijs dat de slaap wordt beïnvloed als een jongere veel huiswerk heeft en vroeg naar school moet.
SCHERMTIJD
Praat over sociale media
Effect: Gesprekken kunnen psychische stoornissen voorkomen.
Waarom?
Volgens de Amerikaanse gezondheidszorg brengt de gemiddelde tiener dagelijks 7,5 tot 9 uur voor een scherm door. En verschillende onderzoekers hebben een verband gevonden tussen schermtijd en een slechte geestelijke gezondheid, waaronder depressie, angst en ADHD. Vooral sociale media kunnen een schadelijk effect hebben, omdat jongeren het risico lopen een laag zelfbeeld te ontwikkelen wanneer ze zichzelf online vergelijken met ‘perfecte’ anderen, en ook gepest of gestalkt kunnen worden.
Hoe?
Ouders moeten met hun tiener praten over het gebruik van mobiele telefoons en sociale media, en samen inventariseren hoe schermtijd ten koste gaat van huiswerk, slaap en lichaamsbeweging. Ze kunnen tieners ook vragen of sociale media nou echt iets goeds voor ze doen, of dat het beter zou zijn om er minder mee bezig te zijn. Het is ook een goed idee om hen aan te moedigen meer te sporten met vrienden – vooral als ze kwetsbaar of angstig zijn.