In Harry Potters universum zijn drie druppels van de doorzichtige en reukloze vloeistof veritaserum voldoende om iemand de waarheid te laten vertellen en al zijn geheimen te laten verklappen. In het echt is het niet zo simpel.
Waarheidsserums bestaan wel degelijk in de vorm van stoffen met een soortgelijke werking – middelen die versuffend en kalmerend werken.
Zo’n serum kan bijvoorbeeld gemaakt zijn van atropine en scopolamine, gifstoffen van planten uit de nachtschadefamilie.
Bilzekruid (Hyoscyamus niger) bevat scopolamine, dat in waarheidsserums gebruikt kan worden.
Het gif blokkeert een signaalstof die de hersencellen helpt communiceren.
De stoffen zijn al gebruikt om een beschuldigde tijdens een verhoor minder waakzaam te maken, zodat hij vertelt over gebeurtenissen waar hij liever over zou zwijgen.
Door gifstoffen zakken de maskers
1. Signaalstof activeert cellen
De signaalstof acetylcholine (geel) werkt in de verbindingen van hersencellen, de synapsen, en bindt zich aan specifieke receptoren. Daarmee kan de ene hersencel de andere activeren.
2. Gif neemt de ruimte in
Gifstoffen als scopolamine (groen) hebben net zo’n moleculaire structuur als de receptoren in de synaps. Hierdoor kunnen ze de ruimte innemen die de natuurlijke signaalstof normaal inneemt.
3. Verbindingen worden verbroken
Als de natuurlijke signaalstof in de synaps niet meer werkt, kunnen de hersencellen elkaar niet meer activeren, met als gevolg dat de hersenen suf worden en makkelijker te manipuleren zijn.
Waarheidsserums zijn ook toegediend bij psychiatrische patiënten om hun remmingen weg te nemen. Het doel was de patiënten gedachten te laten delen die ze normaal voor zich zouden houden.
Het werkelijke nut van waarheidsserums is echter dubieus, omdat de middelen ook de verbeelding kunnen stimuleren en krachtige hallucinaties kunnen opwekken.
Daarmee kunnen waarheidsserums dus een tegengesteld effect hebben dan de bedoeling is: Het brein verzint overtuigende sterke verhalen in plaats van zijn diepste geheimen prijs te geven.