Oude haarlokken onthullen nieuwe details over Beethovens dood
Met behulp van DNA-onderzoek op het haar van Beethoven hebben Britse wetenschappers ontdekt aan welke kwalen de beroemde componist circa 200 jaar geleden leed.
Op zijn 28e kreeg Ludwig van Beethoven al last van gehoorverlies, en halverwege de 40 was hij bijna geheel doof. Toch bleef hij muziek componeren, waaronder zijn wereldberoemde Negende Symfonie.
Ook als je jezelf niet beschouwt als een kenner van klassieke muziek, heb je Für Elise en de Mondscheinsonate van Ludwig van Beethoven (1770-1827) waarschijnlijk weleens gehoord.
En hoewel het bijna 200 jaar geleden is dat de Duitse componist en pianist overleed, proberen onderzoekers nog steeds meer te weten te komen over het muzikale genie – en over zijn DNA.
Zo onderzochten wetenschappers van Cambridge University in Engeland vijf haarlokken die van Beethoven zouden zijn.
Cirrose is niet het enige
Na Beethovens dood in 1827 in Wenen bleek uit de autopsie dat hij cirrose had, wat vaak in verband wordt gebracht met alcoholmisbruik.
Uit het DNA-onderzoek van de haarlokken bleek echter dat er meerdere factoren in het spel waren, waaronder genetische aanleg. En het genetisch materiaal bevat een schat aan informatie.
‘Geen enkel anatomisch onderzoek kan na 200 jaar nog zo veel informatie opleveren,’ zegt Carles Lalueza-Fox, een in DNA gespecialiseerde bioloog van het Institute of Evolutionary Biology in Barcelona, die niet bij het onderzoek betrokken was.
Van 30 vermeende haarlokken van Beethoven verkregen de onderzoekers er acht van fanatieke verzamelaars. Vijf ervan zijn vermoedelijk afkomstig van Beethoven aan het einde van zijn leven.
Haarcellen onthullen je geestelijke gezondheid
Hyperactief gen schaadt cellen
Het gen MPST is overactief in de hersenen van mensen met schizofrenie. Het codeert voor een enzym (geel) dat helpt bij de vorming van waterstofsulfide (blauw). Daardoor produceren mensen met schizofrenie hier heel veel van. Waterstofsulfide is een antioxidant die cellen beschermt, maar in grote hoeveelheden schadelijk is.
Hersencellen verliezen antennes
Waterstofsulfide remt de energieproductie in de mitochondriën (wit) van de cel en vermindert het aantal uitlopers op de cel, die signalen van andere zenuwcellen ontvangen. Dit leidt tot problemen met de verwerking van zintuiglijke prikkels en tot andere klachten.
Hyperactief gen zit in het haar
MPST is niet alleen overactief in de hersencellen van mensen met schizofrenie, maar ook in stamcellen van hun haar. Hier wordt het gen vertaald in RNA, dat dient als blauwdruk voor de aanmaak van het MPST-enzym (geel). Het haar van mensen met schizofrenie bevat dus hoge niveaus van het RNA en het enzym, en door het gehalte van deze stoffen te meten, kan de kans op schizofrenie worden ingeschat.
Gelet op de natuurlijke afbraak van het haar en de uitgebreide gegevens over de wisselende eigenaars van de lokken door de tijd heen, acht Lalueza-Fox het waarschijnlijk dat dit zo is.
‘Ik vind dat de onderzoekers het erg aannemelijk maken dat de vijf haarlokken van Beethoven waren.’
Aanleg voor andere ziekten
Uit het onderzoek bleek niet waarom Beethovens gehoor vanaf zijn 28e verslechterde en hij rond zijn 45e doof was.
Wel wees de DNA-analyse uit dat Beethoven aanleg had voor diverse soorten leverziekten. Hij was onder andere drager van het gen PNPLA3, dat de kans op leverziekten verdrievoudigt.
Daarbij had hij hepatitis B, wat er mede in combinatie met zijn schijnbaar hoge alcoholverbruik toe kan hebben geleid dat hij al op 56-jarige leeftijd overleed.
Hoewel de exacte combinatie van factoren die hem fataal werden niet kan worden vastgesteld, vindt Ian Gilbert, hepatoloog aan het Liverpool University Hospital in Groot-Brittannië, het buitengewoon interessant.
‘Het is gewoon een fascinerend detectiveverhaal,’ zegt hij.