Noorse archeologen menen ’s werelds oudste runen te hebben gevonden
Archeologen hebben raadselachtige tekens en patronen gevonden op de oude runensteen.
In het najaar van 2021 onderzochten archeologen van het Cultuurhistorisch Museum van Oslo een grafveld bij de Tyrifjord in Ringerike. Daar vonden ze een steen met runeninscripties van vermoedelijk 2000 jaar oud.
Ruim een jaar hebben ze het geheim gehouden.
De Noorse archeologen hadden een potentieel historische vondst gedaan bij de Tyrifjord, ten westen van de Noorse hoofdstad Oslo.
Maar voordat ze het nieuws met de wereld zouden delen, wilden de archeologen zo zeker mogelijk van hun zaak zijn.
Daarom hebben de archeologen van het Cultuurhistorisch Museum van Oslo hun vondst uit 2021, een oude runensteen met raadselachtige inscripties, eerst grondig onderzocht.
De conclusie? De inscripties op de steen lijken tussen de 1800 en 2000 jaar oud te zijn. Met andere woorden: de oudste steen die tot nu toe is gevonden.
Verbrande botten en houtskool zorgen voor datering
De opzienbarende vondst werd ontdekt toen de archeologen een historisch grafveld bij de Tyrifjord doorkamden.
In een van de graven ontdekten ze een steen met runeninscripties.
In hetzelfde graf vonden ze enkele verbrande botten en wat houtskool, die ze analyseerden met behulp van koolstof 14-datering, die de ouderdom van organismen kan berekenen door de koolstof in het materiaal te bekijken.
En met de resultaten kunnen ze nu de vermoedelijke leeftijd van de runen onthullen, namelijk tussen 1 en 250 n.Chr., aldus de Noorse onderzoeksgroep.
Dat betekent dat de inscripties op de steen terug te voeren zijn tot de zogeheten Romeinse ijzertijd.
De vondst is meteen ook het oudste voorbeeld van geschreven taal dat ooit in Scandinavië gevonden is.
Acht runen vallen op
Sinds de roodbruine zandsteen werd opgegraven, zijn archeologen niet alleen bezig geweest met het dateren ervan, maar ook met het ontcijferen van wat er geschreven staat.
Op de voorkant van de steen valt vooral op dat acht runen er heel duidelijk uitspringen.
Als je ze transcribeert naar Latijns schrift, staat er volgens de onderzoekers ‘idiberug’.
Daarom vermoeden de onderzoekers dat de steen wellicht voor een vrouw met de naam Idibera was, die op de plek begraven lag – of misschien werd er juist een familienaam bedoeld, luidt een andere suggestie.
Runen werden gebruikt als schrift in de ijzertijd, Vikingtijd en middeleeuwen. Zowel de taal als de runen veranderden in de ruim 1000 jaar waarin men runen gebruikte. Dit runenalfabet wordt ‘futhark’ genoemd, omdat de eerste zes runen samen – in Latijns schrift – ‘f, u, th, a, r, k’ opleveren.
De manier waarop oudere runeninscripties werden geschreven varieerde, en de taal veranderde aanzienlijk in de periode tussen deze inscripties en de Vikingtijd en middeleeuwen.
Het is dan ook een uitdaging om de betekenis van de verschillende inscripties op de steen te interpreteren.
De lijnen vormen soms een soort rasterpatroon, en soms iets wat lijkt op kleine zigzagfiguren.
Niet alle tekens zijn taalkundig logisch en volgens de onderzoekers lijkt het erop alsof iemand het schrift heeft geïmiteerd, verkend of ermee heeft gespeeld.
De steen is vernoemd naar de plaats waar hij werd gevonden, ‘Svingerudsteinen’, en de archeologen hopen door middel van meer onderzoek waardevolle kennis te kunnen opdoen over de vroege geschiedenis van het runenschrift.