Melkzuur is een zuur dat in verschillende organismen wordt gevormd onder zuurstofloze omstandigheden.
Zo ontstaat melkzuur in de melkzuurbacteriën in yoghurt en in je spiercellen als je sprint om de bus te halen.
Misschien heb je wel eens last gehad van verzuring in je benen tijdens een intensieve loop of zware krachttraining. Dit is een teken dat er melkzuur is opgebouwd in je spieren.
Wat is melkzuur?
Melkzuur is een zuur met de chemische formule CH3CH(OH)COOH. Als je benen verzuren, komt dat doordat melkzuur zich ophoopt in je spieren.
Melkzuur is een afvalproduct van de energie die je tijdens intensief sporten omzet.
Als je stilzit, heb je maar weinig melkzuur in je bloed, ongeveer 1,5 mmol.
Deze concentratie neemt toe tijdens zware lichamelijke inspanning, waarbij melkzuur een brandend gevoel in de spieren kan veroorzaken. Het kan ongemakkelijk aanvoelen als de spieren verzuren, maar het is volkomen ongevaarlijk.
Gelukkig verdwijnt de pijnlijkheid weer als je rustiger aan doet. Daarom hoef je niet te stoppen met sporten als je benen verzuren, maar kun je gewoon wat gas terugnemen.
Bij aerobe ademhaling gebruiken de cellen zuurstof om ATP te vormen, maar tijdens de anaerobe energiestofwisseling vormen ze ATP en melkzuur zonder zuurstof.
Hoe wordt melkzuur in de spieren gevormd?
Melkzuur ontstaat als bijproduct van de glycolyse als er geen zuurstof aanwezig is.
Glycolyse is een proces in de cellen waarbij glucose wordt afgebroken en omgezet in pyruvaat. Pyruvaat wordt vervolgens omgezet in ATP, oftewel energie.
Wanneer het lichaam pyruvaat omzet in energie, verloopt het proces via aerobe of anaerobe energiestofwisseling.
Terwijl de aerobe energiestofwisseling zuurstof nodig heeft, dus adem, om voedingsstoffen om te zetten in ATP, vindt de anaerobe energiestofwisseling plaats zonder zuurstof.
Wanneer het lichaam hard werkt, zoals tijdens het hardlopen, kan het een punt bereiken waarop de zuurstofproductie het niet bijhoudt.
Daarom gaat het lichaam in plaats van de aerobe energiestofwisseling energie produceren door anaerobe energiestofwisseling, waarvan het bijproduct melkzuur (lactaat) is.
Als de benen zuur worden, zit er dus niet meer genoeg zuurstof in het bloed om het melkzuurgehalte laag te houden.
Dit gebeurt bij zware inspanning, zoals intensieve krachttraining of sprinten, waarbij de zuurstofproductie de hartslag niet meer bijhoudt.
Dit is niet schadelijk, maar gewoon een teken dat de spieren maximaal werken. Zodra de intensiteit wordt verlaagd, kan het lichaam weer voldoende zuurstof door de bloedbaan vervoeren en daalt het melkzuurgehalte.
Bij een hoge pols begint de anaerobe energiestofwisseling, waarbij er melkzuur wordt gevormd.
Melkzuur – vriend of vijand?
Wanneer de spieren tijdens zware lichamelijke inspanning verzuren, kun je lichamelijk moe worden. Jarenlang is aangenomen dat melkzuur deze spiervermoeidheid veroorzaakt, maar dat is niet de hele waarheid.
Hoewel de ervaring van verzuring vaak tegelijk optreedt met merkbare spiervermoeidheid, stellen onderzoekers van de Deense universiteit van Aarhus dat melkzuur niet de oorzaak is van de vermoeidheid. Integendeel, melkzuur beschermt je juist tegen vermoeidheid.
Sporters hebben melkzuur nodig voor hun beste prestaties, want het helpt het lichaam om langer en met een hogere snelheid te werken.
Melkzuur is dus niet zozeer een vijand die je het sporten belet, maar eerder een vriend die je helpt snel energie om te zetten tijdens intensieve lichamelijke activiteit.
Tijdens de anaerobe ademhaling vindt fermentatie plaats, waarbij ethanol (alcohol) of lactaat (melkzuur) wordt geproduceerd.
Gebruik melkzuur in je voordeel
Soms wil je zien hoe ver je lichaam kan gaan. Melkzuur kan dan aangeven wanneer je de intensiteit van je training kunt verhogen of juist moet verlagen.
Je kunt melkzuur bijvoorbeeld in je voordeel aanwenden door drie korte, intensieve sprints te doen, waarbij je net het punt bereikt waarop je benen verzuren, maar zonder dat je buiten adem raakt.
Lees ook: Waarom heb je twee dagen na het sporten spierpijn?
Als je je lichaam regelmatig opjaagt tot het punt waarop melkzuur zich in je spieren ophoopt, zul je uiteindelijk merken dat je tijdens je gewone training beter kunt presteren.
Tijdens de glycolyse wordt pyruvaat gevormd, dat in de anaerobe ademhaling ethanol of lactaat vormt.
Melkzuur wordt gebruikt bij de voedselproductie
Behalve als bijproduct van je cellen wordt melkzuur ook industrieel geproduceerd, hetzij op synthetische wijze, hetzij door fermentatie.
De levensmiddelenindustrie gebruikt melkzuur onder andere als conserveermiddel, als zuurteregelaar bij de kaasproductie en bij de productie van gefermenteerde melkproducten.
Dus als je bijvoorbeeld yoghurt eet als ontbijt of een augurkje op je broodje kaas, is dat onder andere een product van gefermenteerde melkzuurbacteriën.